شيوه‌ي بينابين در غزل: نگاهي به غزل‌هاي عاشقانه‌ي خاقاني

شعر خاقاني را از منظرها و رويكردهاي مختلفي مورد نقد و تحليل قرار داده‌اند؛ اما نكته‌ي مهمي كه در باب شعر خاقاني تا حدود زيادي مغفول مانده؛ ساحت تغزلي و عاشقانه‌ي شعر اوست. دو عامل عمده را مي‌توان در اين كم توجهي دخيل دانست؛ نخست؛ توانايي كم نظير خاقاني در عرصه‌ي قصيده‌سرايي كه عمده‌ي نگاهها و نقدها را به سمت خويش كشانده و ديگر جنبه‌هاي شعر او ـ و از جمله غزليات وي ـ را تحت تأثير قرار داده است. دوم، نظرات برخي از محققان نسل قديم كه با نگاهي كلي و اجمالي، غزل‌هاي خاقاني را چندان قوي و تأثير گذار ندانسته‌اند. در اين مقاله با محور قرار دادن غزل‌هاي عاشقانه‌ي خاقاني در صدد پاسخ به اين پرسش‌ها بوده‌ايم كه آيا غزل‌هاي عاشقانه‌ي خاقاني، در روند تكاملي غزل عاشقانه نقش و تأثيري داشته‌اند؟ آيا نظرات مخالفي كه برخي از محققان در باب جنبه‌هاي تغزلي شعر خاقاني ارايه كرده‌اند با واقعيت شعر او همخواني دارد؟ آيا خاقاني توانسته است در غزل‌هايش خود را از كمند روح قصيده‌پرداز و دشوارگوي خود برهاند؟ يافته‌هاي اين پژوهش، نشان دهنده‌ي آن است كه خاقاني ضمن تأثيرات عميقي كه بر شعر شاعران غزل‌سراي پس از خويش گذاشته، نقش مهمي در تحول و تكامل عاشقانه‌هاي شعر فارسي نيز داشته است و او يكي از حلقه‌هاي اصلي پيوند ميان تغزلات شاعراني مثل رودكي، فرخي و منوچهري به عنوان آغازگران شعر عاشقانه‌ي فارسي و غزل‌هاي مولوي، سعدي و حافظ به عنوان خداوندان عرصه‌ي غزل و عاشقانه‌سرايي‌ است.