مقايسه درجه تصاعد و عدالت مالياتي خمس ارباح مكاسب با ماليات بر درآمد در ايران (91- 1378)

ماليات ستاني بر اساس عدالت و توزيع بار ماليات به همه قشرهاي مردم، از محوري ترين مباحث مورد نظر سياستگذاران در وضع ماليات ها مي باشد. نظر به اينكه ايران كشوري اسلامي است و الهام گرفتن از فرامين الهي، همسوكردن نظام هاي موجود با الگوهاي اسلامي مشابه و ايجاد رويكرد نوين به ماليات ها و ماليات هاي اسلامي، مي تواند كمك شاياني در بهبود كارايي نظام مالياتي كنوني نمايد، در اين مقاله درصدديم تا با مقايسه ماليات بر درآمد به عنوان يك پايه مالياتي در نظام اقتصادي فعلي با خمس ارباح مكاسب به عنوان عمده ترين ماليات بر درآمد در فقه اماميه، ويژگي ها و مزاياي اين نظام ماليات اسلامي را بررسي كنيم تا شايد بتوانيم با الهام از اين فرمان الهي و شناخت مزايا وآثار مثبت آن در توزيع درآمد و بار مالياتي، گامي در جهت رفع كاستي هاي نظام مالياتي كنوني برداريم. روش تحقيق در اين مقاله تجربي بوده و با توجه به احكام فقهي خمس، مقدار خمس بالقوه خانوارهاي ايراني را براي دوره زماني 1378 تا 1391 بر اساس توزيع دوطرفه پارتو به دست آورده و سپس بر اساس آن توزيع بار مالياتي انجام پذيرفت. توزيع بار مالياتي هريك از دو نظام مالياتي روي دهك ها نشان مي دهد كه بار مالياتي بر دوش خانوارها به خصوص خانوارهاي پر درآمد در خمس نسبت به ماليات بر درآمد كمتر بوده و در نتيجه اختلالات در كارايي و تخصيص منابع در خمس نسبت به ماليات ها بر درآمد كمتر است. همچنين درجه ي تصاعد خمس و ماليات بر درآمد حاكي از اين است كه خمس ارباح مكاسب با وجود داشتن نرخ يكنواخت، به واسطه ي معافيت هاي هزينه زندگي، مالياتي تصاعدي با نرخ تصاعد ملايم است اما درجه ي تصاعد آن از ماليات بر درآمد كم تر است.