بررسي برخي ارقام گندم از لحاظ صفات مورفولوژيكي و شاخص هاي تحمل به تنش خشكي

اصولا مهم ترين عامل محدود كننده رشد گياهان كمبود آب مي باشد. بيشتر اراضي ايران در نواحي خشك و نيمه خشك واقع شده اند، بنابراين تعيين ژنوتيپ هايي كه تحت شرايط كم آبي قادر به ارايه عملكرد نسبتا قابل قبولي باشند، امري ضروري است. به منظور شناسايي ارقام متحمل به خشكي، تعداد 20 رقم زراعي گندم به صورت فاكتوريل بر پايه طرح بلوك هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در سه سطح تنش خشكي (0، 6/0 و 2/1 مگاپاسگال) و در محيط آب كشت در گلخانه دانشگاه محقق اردبيلي از نظر صفات طول ريشه، وزت تر ريشه و اندام هوايي، وزن خشك ريشه و اندام هوايي و نسبت وزن خشك ريشه به اندام هوايي مورد بررسي قرار گرفت. تنش خشكي از طريق پلي اتيلن گليكول 6000 اعمال شد. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه بين سطوح تنش خشكي از نظر اغلب صفات اختلاف معني دار وجود دارد. بين ارقام گندم نيز از نظر تمامي صفات اختلاف معني دار وجود داشت. اثر متقابل سطوح تنش و ارقام در مورد تمامي صفات معني دار بود. شاخص هاي تحمل به خشكي از قبيل: شاخص ميانگين هارمونيك توليد (HARM)، شاخص ميانگين هندسي توليد (GMP)، شاخص تحمل به تنش (STI) و ميانگين توليد (MP) بر مبناي عملكرد بيولوژيك در شرايط بدون تنش خشكي (YP) و داراي تنش خشكي (YS ) محاسبه شدند. تجزيه واريانس شاخص هاي فوق در بين ارقام اختلاف معني دار نشان داد كه حاكي از وجود تنوع بين ارقام و عكس العمل متفاوت آنها به تنش خشكي مي باشد. مقايسه ميانگين ها با روش دانكن در سطح احتمال يك درصد صورت گرفت. در مورد اكثر صفات با افزايش ميزان تنش خشكي كاهش ميانگين صفات مورد بررسي در ارقام مشاهده شد. براساس نتايج حاصل از تجزيه خوشه اي ارقام از نظر صفات مورفولوژيك، تحت شرايط غير تنش ارقام آرتا، بك كراس روشن، تجن، گاسكوژن و شيرودي در گروه بهترين ها قرار گرفتند و تحت شرايط تنش خشكي 6/0 مگاپاسگال ارقام آرتا، شيرودي، تجن، كوير و گاسكوژن به عنوان ارقام متحمل شناخته شدند. تحت شرايط تنش خشكي 2/1 مگاپاسگال ارقام كوير، رسول و ميهن به عنوان ارقام متحمل شناخته شدند. در مجموع ارقام رسول و ميهن با توجه به نتايج گروه بندي بر مبناي صفات مورفولوژيك و شاخص هاي تحمل به عنوان ارقام متحمل شناخته شدند.