اثر پرتو گاما بر ميزان رشد و تعيين دز مناسب به منظور افزايش تنوع ژنتيكي در ارقام بومي برنج (Oryza Sativa L.)

تكنيك اصلاح با موتاسيون يكي از مهم ترين ابزارهاي ايجاد تنوع ژنتيكي به منظور انتخاب ارقام موتانت با خصوصيات زراعي مطلوب و يا بهبود ارقام زراعي موجود در گياهان مي باشد. تنوع ژنتيكي در گياه برنج به دليل ماهيت خودگشني آن اندك است، بنابراين اصلاح اين گياه نيازمند به كارگيري روش هاي مختلف براي افزايش تنوع ژنتيكي مي باشد. اين آزمايش به منظور تعيين دز مناسب و بررسي ميزان حساسيت ارقام بومي برنج عنبربو و گرده به پرتو گاما جهت افزايش تنوع ژنتيكي براي برنامه هاي اصلاحي انجام گرفت. آزمايش به صورت فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي با چهار تكرار در دو شرايط گلخانه اي و آزمايشگاه صورت گرفت. بذور ارقام ياد شده بعد از تعيين ميزان رطوبت مناسب (13-11 درصد) با دزهاي 100، 200، 250، 300 و 350 گري پرتو گاما حاصل از چشمه كبالت 60 پرتوتابي شدند. نتايج نشان داد كه پرتو گاما باعث كاهش معني دار مؤلفه هاي جوانه زني گرديد به طوري كه پايين ترين ميزان اين مؤلفه ها در دز 350 گري مشاهده گرديد. با افزايش دز پرتو گاما ميزان رشد در هر دو رقم كاهش يافت به طوري كه كاهش رشد رابطه خطي با شدت دز داشت. با افزايش ميزان دز پرتو گاما كاهش معني داري در تعداد و طول ريشه، درصد بقاء و تعداد و طول برگ هر دو رقم نسبت به شاهد مشاهده گرديد. رقم گرده حساسيت بيشتري در برابر پرتو گاما نسبت به رقم عنبوبو نشان داد. بر اساس نتايج بدست آمده، دزهاي 327 و 287 گري به ترتيب در رقم عنبربو و گرده به عنوان دز مناسب برآورد شدند. در نهايت، دزهاي مناسب پرتوتابي جهت ايجاد تنوع ژنتيكي براي برنامه هاي اصلاح با موتاسيون در محدوده دزهاي 250 تا 350 گري در هر دو رقم پيشنهاد مي گردد.