ارزيابي تنوع ژنتيكي صفات زراعي در توده‌هاي بومي و ارقام زراعي گندم‌ هاي ايراني

به منظور ارزيابي تنوع ژنتيكي موجود در كلكسيون گندم هاي بومي و ارقام زراعي ايران و تعيين ارتباط صفات مورد بررسي با عملكرد دانه، تعداد 313 ژنوتيپ شامل 203 شماره از توده هاي بومي ايراني و 110 رقم زراعي اصلاح شده قديمي و جديد در قالب طرح آگمنت با 3 رقم شاهد نويد، پيشتاز و آذر در 7 بلوك ناقص با سه بار تكرار آزمايش آگمنت به صورت مجزا به طوري كه ژنوتيپ ها در آزمايش ها به صورت مجزا تصادفي شده بودند، در سال زراعي 94-93 در مزرعۀ تحقيقاتي گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه تهران كرج كشت شدند. در اين تحقيق هر بلوك تصادفي به صورت طرح آگمنت با 3 رقم شاهد نويد، پيشتاز و آذر در 7 بلوك ناقص اجرا شد. با توجه به عدم معني داري بلوك هاي ناقص براي صفات مورد بررسي، تجريه واريانس به صورت طرح بلوك هاي كامل تصادفي انجام شد. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه از نظر تمامي صفات بين ژنوتيپ ها اختلاف بسيار معني داري وجود دارد. با توجه به نتايج آمار توصيفي از نظر تمامي صفات، توده هاي بومي نسبت به ارقام زراعي ضريب تغييرات بالاتري را نشان دادند كه بيانگر وجود تنوع فنوتيپي بالاتر در توده هاي بومي مي باشد. بر اساس نتايج تجزيه همبستگي، رگرسيون گام به گام و تجزيه عليت صفات تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و وزن سنبله به عنوان صفات مهم و تأثير گذار بر عملكرد دانه شناخته شدند. براساس تجزيه كلاستر و تجزيه تابع تشخيص كانونيكي، ژنوتيپ هاي مورد بررسي در سه گروه متمايز طبقه بندي شدند. به طوري كه در گروه اول و سوم اكثراً توده هاي بومي گروه بندي شدند و گروه دوم بيشتر شامل ارقام زراعي بودند كه بيانگر انتخاب مناسب روي اين صفات در طول روند به نژادي مي باشد كه خود نشان دهنده اهميت صفات ارزيابي شده در برنامه هاي به نژادي مي باشد. با توجه به تنوع بالايي كه بين صفات و ژنوتيپ هاي ارزيابي شده، مشاهده شد، مي توان با انتخاب و اصلاح براي اين صفات و از طرف ديگر انتخاب ژنوتيپ هاي مناسب براي تلاقي در برنامه اصلاحي آتي، عملكرد دانه را به نحو مطلوبي افزايش داد.