پاسخ ويژگي‌هاي ريشه و تسهيم ماده خشك 40 ژنوتيپ اصلاح شده و بومي برنج (Oryza sativa L.) در شرايط كم‌آبياري

امروزه از ويژگي هاي ريشه به عنوان صفات ثانويه در كنار عملكرد دانه براي بررسي پاسخ ارقام برنج در شرايط كم آبياري استفاده مي شود. از اين رو جهت ارزيابي صفات ريشه 40 ژنوتيپ برنج غرقابي در شرايط كم آبياري، آزمايشي گلداني به صورت فاكتوريل در سال 1393 در موسسه تحقيقات برنج كشور (رشت) انجام شد. تيمار آبياري در دو سطح شاهد (آبياري مرسوم) و كم آبياري از مرحله آبستني اعمال گرديد. نتايج نشان داد كه در شرايط كم آبياري، طول ريشه از حدود 45 به 28 سانتي متر، سطح ريشه از 190 به 117 سانتي متر مربع و چگالي سطح ريشه نيز از شش به حدود چهار سانتي متر مربع بر سانتي متر مكعب كاهش يافتند. ميانگين عملكرد شلتوك و وزن خوشه طي اين شرايط نيز به ترتيب 25 و 5/18 درصد كاهش نشان دادند. در شرايط كم آبياري، وزن خشك ريشه كاهش و از سويي وزن خشك شاخساره نيز از 7/42 گرم در شرايط شاهد به 4/49 گرم در شرايط كم آبياري افزايش يافت. گروه بندي ژنوتيپ ها براساس صفات مورد مطالعه و به روش حداقل واريانس وارد در شرايط شاهد و كم آبياري به ترتيب ژنوتيپ ها را به چهار و سه گروه تفكيك نمود. در هر دو شرايط، گروه هايي با عملكرد شلتوك بالاتر مقدار صفات ريشه كمتري داشتند. بر اين اساس در گروه سوم 19 ژنوتيپ از جمله خزر، شيرودي و گوهر در شرايط كم آبياري ضمن ثبت عملكرد شلتوك بالاتر مقدار صفات ريشه كمتري داشتند. مقايسات گروهي نيز اختلاف معني دار ارقام بومي نسبت به اصلاح شده را از نظر صفات وزن خشك ريشه، وزن خشك شاخساره، وزن خوشه و عملكرد شلتوك (به ترتيب حدود 21+، 14+، 19 و 14 درصد) نشان دادند. از اين رو به نظر مي رسد هرچند بين ژنوتيپ هاي مورد مطالعه نيز اولويت اصلاح گياه تخصيص بيشتر ماده ي خشك گياه به اندام هاي هوايي در مقايسه با ريشه بوده اما تنوع قابل ملاحظه اي از نظر نحوه تسهيم ماده خشك گياه به اندام هاي مختلف در شرايط كم آبياري وجود دارد.