بررسي روابط صفات كمي در لاين‌هاي پيشرفته كنجد

چهارده لاين برتر كنجد حاصل از بررسي هاي مقدماتي پيشين، به همراه رقم اولتان و توده محلي بيرجند در آزمايشي در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با 4 تكرار به مدت 2 سال ارزيابي شدند. صفات اندازه گيري شده در اين تحقيق شامل درصد سبز كردن، تعداد گل در محور، تعداد شاخه فرعي، طول كپسول، تعداد كپسول در بوته، ارتفاع اولين كپسول، ارتفاع بوته، ارتفاع شاخه بندي، ارتفاع زاينده، ارتفاع زاينده كپسول، طول دوره رويشي، عملكرد دانه، وزن هزار دانه و درصد روغن بود. نتايج همبستگي ساده فنوتيپي (پيرسون) نشان داد وزن هزار دانه بيشترين همبستگي را با صفات ارتفاع بوته (697/0=r) دارد. تجزيه خوشه اي بر اساس صفات ذكر شده و با روش وارد منجر به تفكيك 3 گروه متمايز شد. گروه 2 كه شامل توده محلي بيرجند، رقم اولتان، لاين 11 و لاين 12 بود از نظر ميانگين تمام صفات وضعيت بهتري داشت و به عنوان گروه برتر شناخته شد. اين گروه بيشترين فاصله را با گروه 1 و 3 داشت. تجزيه به مؤلفه هاي اصلي (PCA) مشخص كرد كه 4 مؤلفه اصلي اول مقادير ويژه بالاتر از 1 را دارند و اين چهار مؤلفه 42/76% تغييرات كل لاين ها و ارقام را توجيه مي كنند. در مؤلفه اصلي اول صفات تعداد شاخه فرعي و وزن هزار دانه و در مؤلفه اصلي دوم وزن صفات درصد سبز كردن و عملكرد كل بيشتر بود، لذا در برنامه انتخاب لاين ها بايد به اين صفات توجه نماييم. كلاس بندي بر اساس صفات ذكر شده نشان داد كه براي كشت كنجد در منطقه، استفاده از توده محلي بيرجند به لحاظ برتري از نظر صفات مورد بررسي، توصيه مي شود.