ارزيابي تحمل به خشكي آخر فصل در برخي از ژنوتيپ هاي جو با استفاده از شاخص هاي تحمل به تنش خشكي

خشكي يكي از مهم ترين عوامل محدودكننده محيطي در كشاورزي جهان مي باشد. بهره برداري از پتانسيل عملكرد گياهان زراعي و افزايش پايداري عملكرد آنها در مناطق خشك و مستعد به خشكي مي تواند تضميني براي تغذيه جمعيت روز افزون مردم جهان باشد. به همين منظور براي ارزيابي تحمل به خشكي آخر فصل و شناسايي ژنوتيپ هاي متحمل با استفاده از شاخص هاي تحمل به تنش، 21 ژنوتيپ جو در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در 2 محيط بدون تنش و تنش در سال زراعي 94-1393 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه تهران واقع در كرج مطالعه شدند. براي اعمال تنش، آبياري در مرحله پديدار شدن ريشك ها (كد 50 زادوكس) قطع گرديد. عملكرد ژنوتيپ ها در شرايط بدون تنش (Yp) و تنش (Ys)اندازه گيري و تجزيه واريانس بر روي داده ها انجام شد. شاخص هاي MP، GMP، STI و HARM كه بيشترين همبستگي معني دار را با عملكرد در شرايط بدون تنش و تنش داشتند، به عنوان شاخص هاي برتر براي غربال ژنوتيپ هاي متحمل معرفي شدند. نتايج تجزيه به مؤلفه هاي اصلي و ترسيم نمودار باي پلات نشان داد كه ژنوتيپ هاي Rihan03، Yousef و Fajre30 به ترتيب داراي بيشترين تحمل به خشكي، ژنوتيپ هاي Rihan و Morocco975 (رقم شاهد حساس) داراي كمترين تحمل به خشكي و لاين D10 داراي بيشترين عملكرد در محيط بدون تنش و نسبتاً متحمل بود. تجزيه خوشه اي براساس شاخص هاي MP، GMP، HARM، STI، TOL و SSI و عملكرد در شرايط تنش و بدون تنش، ژنوتيپ هاي مورد بررسي را به 6 گروه تقسيم كرد. اكثر ژنوتيپ هاي متحمل به خشكي با عملكرد بالا كه اختلاف عملكرد آنها در شرايط بدون تنش و تنش نيز نسبت به ساير ژنوتيپ ها كمتر بود، در گروه ششم، پنجم و چهارم و ژنوتيپ هاي حساس به خشكي در گروه اول و سوم قرار گرفتند. بر اساس نتايج بدست آمده ژنوتيپ هاي Rihan03، Yousef و Fajre30 متحمل به تنش خشكي آخر فصل، ژنوتيپ هاي Nik، Kavir، Inc73 و Inc79 نسبتاً متحمل به خشكي و ژنوتيپ هاي Rihan، Morocco975، Sahra و Inc82 حساس شناخته شدند. لاين D10 نيز به دليل عملكرد بسيار خوب در شرايط بدون تنش و متوسط در شرايط تنش احتمالاً پتانسيل تبديل به رقم تجاري مناسب را دارد.