ارزيابي اكوتيپ‌هاي مختلف سياه‌دانه (.Nigella sativa L) تحت تأثير تنش خشكي در مرحله‌ي گلدهي

كمبود آب از مهمترين عوامل بازدارنده رشد و نمو گياه و كاهش عملكرد به ويژه در مرحله گلدهي و گرده‌افشاني گياهان است. به منظور ارزيابي اكوتيپ هاي سياه‌دانه از لحاظ تحمل به تنش خشكي در مرحله گلدهي (انتهاي فصل) آزمايش مزرعه اي به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دانشگاه محقق اردبيلي اجرا در سال زراعي 96-1395 شد. فاكتور اصلي آزمايش شامل آبياري (آبياري كامل و قطع آبياري در مرحله گلدهي) و عامل فرعي شامل اكوتيپ‌هاي مختلف سياه‌دانه بودند. نتايج تجزيه واريانس داده ها نشان داد كه تنش خشكي باعث كاهش معني دار در تمامي صفات اندازه گيري شده به جز تاريخ گلدهي شد. مقايسه ميانگين داده ها نشان داد كه بيشترين مقدار عملكرد دانه و درصد روغن را به‌ترتيب اكوتيپ‌هاي سميرم و كاظمين دارند. همچنين بيشترين وزن هزار دانه در تيمار آبياري كامل و در اكوتيپ‌هاي اردستان و خميني‌شهر حاصل شد. بر اساس نتايج تجزيه خوشه‌اي در شرايط تنش خشكي، اكوتيپ‌هاي مورد مطالعه در سه گروه مختلف قرار گرفتند كه اكوتيپ‌هاي گروه سوم شامل اكوتيپ‌هاي خميني‌شهر، سميرم، اصفهان، اردستان و شهرضا از عملكرد و اجزاي عملكرد بالاتري برخوردار بودند. بنابراين، اكوتيپ‌هاي مذكور به‌عنوان اكوتيپ‌هاي با عملكرد بالا و متحمل به تنش خشكي شناخته شدند. مقايسه اكوتيپ‌هاي مختلف سياه‌دانه با ترسيم نمودار سه بعدي بر اساس عملكرد در شرايط آبياري كامل (Yp) و تنش خشكي انتهاي فصل (Ys) و هر يك از شاخص‌هاي تحمل تنش (STI) و شاخص پايداري عملكرد (YSI) نشان داد كه از لحاظ اين شاخص‌ها اكوتيپ‌هاي خميني‌شهر، سميرم، اصفهان، شهرضا و اردستان به‌عنوان اكوتيپ‌‌هاي برتر در هر دو شرايط محسوب مي‌شوند.