چگونگي استقلال اخلاق از دين در فلسفه استعلايي كانت

كانت در پاسخ به پرسش ديرين انديشمندان در باب استقلال اخلاق از دين يا ابتناءاش بر آن، همانند برخي اسلاف خويش، به استقلال اخلاق از دين حكم مي‌دهد. اما در مقام توجيه استقلال ادعايي پاسخي بديع و متفاوت از اسلاف خويش مي‌دهد كه اجمالاً بدين شرح است: عقل عملي يا اراده محض، به‌عنوان وجه عملي عقل محض، واجد مفاهيم و عناصري پيشين از قبيل خير مطلق، تكليف، امر مطلق، اصل خودمختاري اراده، اصل غايتمندي و ... است. اين عناصري استعلايي داراي ويژگي‌هاي سلبي مانند : غير تجربي، غيرفطري، غير عقلاني و ويژگي‌هاي ايجابي از قبيل: پيشيني، صوري، كلي و ضروري، شرطيت وعينيت است. عقل عملي بواسطه اين عناصر و ويژگي‌هاست كه مي‌تواند با اتكا به خود و بدون ارجاع و ابتناء به مراجعي بيرون از خود، حتي خدا، منشأ تصورات و تصديقات اخلاقي قرار گيرد و احكام تأليفي پيشيني با دو صفت كليت و ضرورت صادر نمايد؛ به‌گونه‌اي كه براي هر موجود عاقلي و در هر زمان و مكان، معني دار، معرفت زا، نافذ و الزام‌آور باشد. مقاله حاضر با اتخاذ روشي توصيفي ـ تحليلي و با شيوه‌اي متفاوت كوشيده است تا اولاً با استخراج عناصر پيشين عقل عملي و ثانياً با بيان ويژگي‌هاي ايجابي و سلبي آنها، كه كانت‌پژوهان در بحث از فلسفه اخلاق كانت كمتر بدان توجه دارند، چگونگي استقلال اخلاق از دين را از منظر فلسفه استعلايي توجيه و تبيين نمايد