بررسي رابطه دين و اخلاق از منظر غزالي و هانس كونگ و تثبيت مباني متافيزيكي آن براساس ايدئاليسم اخلاقي

براساس نظريه امر الهي كه غزالي بدان معتقد است، هر آنچه را كه خداوند جايز مي‌داند يا نهي مي‌كند، به‌ترتيب درست و نادرست و هر آنچه را كه خداوند بدان امر مي‌نمايد؛ واجب است. بنابراين ملاك درستي و نادرستي هر عمل را بايد برحسب موازين شريعت سنجيد. در مقابل، برخي متفكران غربي از استقلال و خودبسندگي اخلاق دفاع مي‌كنند و ابتناي اخلاق به دين را نمي‌پذيرند. هانس كونگ به‌عنوان يكي از الهي‌دان‌هاي معاصر، با الهام از فلسفه اخلاق كانت، به همراه رويكردي نقادانه به آن، درصدد است كه محورهاي اخلاقي مشترك ميان اديان را بيابد و از اين طريق امكان مفاهمه و همزيستي مسالمت‌آميز ميان اديان را فراهم آورد. ازجمله نتايج اين بحث مي‌توان به عدم امكان اخلاق جهاني در نظريه غزالي اشاره كرد، زيرا او اخلاق را به دين تاريخي تحويل مي‌برد و مجالي براي اصول عام اخلاق در نظر نمي‌گيرد. هانس كونگ نيز چون اخلاق را مستقل از دين مي‌داند و براي اصول اخلاقي، منشأ آسماني قائل نيست، فاقد يك بنيان متافيزيكي موثق، براي ايجاد رابطه نفس الامري ميان اخلاق و دين است. ايدئاليسم اخلاقي »جوسايا « انديشه مناسبي است تا اخلاق جهاني را برحسب رابطه متافيزيكي بين دين و اخلاق، در اين دو انديشمند، توجيه نماييم.