ارزيابي بيماران قبل از عمل جراحي كاتاراكت؛ آيا تست‌هاي معمول به صرفه است؟ (بررسي مقايسه‌اي هزينه‌ها و فراواني نسبي عوارض حين و پس از عمل جراحي كاتاراكت در دو گروه از بيماران با و بدون تست‌هاي معمول قبل از عمل جراحي)

مقدمه: عمل جراحي كاتاراكت از اعمال جراحي كم‌خطر و كم‌استرس محسوب مي‌شود. ويزيت قبل از عمل جراحي توسط متخصص بيهوشي از بخش‌هاي لازم و جدايي ناپذير هر عمل جراحي محسوب مي‌شود؛ تا بدين وسيله از ميزان عوارض، مرگ و مير، مخارج و مدت بستري كاسته شود، اما كيفيت و كميت ارزيابي قبل از عمل جراحي كاتاراكت، كنتراورسي است. از يك طرف، درخواست انبوهي از تست‌هاي معمول پاراكلينيكي موجب طولاني شدن و پرهزينه شدن روند درمان مي‌شود و از طرف ديگر، با توجه به مسن بودن اكثر بيماران و پايين بودن وضعيت سلامت عمومي افرادي كه تحت اين عمل قرار مي‌گيرند، ريسك بي پايه و اساس علمي و كوتاهي در ارزيابي قبل از عمل منطقي به نظر نمي‌رسد. مطالعه‌ي حاضر با هدف تعيين ارزش انجام تست‌هاي معمول قبل از عمل جراحي كاتاراكت و بررسي مزايا و معايب احتمالي حذف اين تست‌ها انجام شد. روش‌ها: اين مطالعه‌ي تحليلي و آينده‌نگر در 2 مركز آموزشي درماني فيض و كلينيك چشم پزشكي آبان اصفهان در سال‌هاي 1389 و 1390 بر روي 700 بيمار با وضعيت فيزيكي 1 و 2 و 3 (طبق درجه‌بندي متخصصين بيهوشي آمريكا) كه داوطلب عمل جراحي كاتاراكت بودند، انجام گرفت. روش بيهوشي در همه‌ي اين افراد موضعي بود و افراد 25 سال به بالا انتخاب شدند. اين بيماران در 2 گروه 350 نفره مورد ارزيابي قبل از عمل قرار گرفتند كه گروه اول با تست‌هاي معمول شامل ECG، CBC، BSBun، Cr و بر روي گروه ديگر تستي انجام نشد، مگر با توجه به شرح حال و معاينه‌ي فيزيكي؛ به طوري كه در افراد بالاي 40 سال با زمينه‌ي بيماري قلبي، ECG و در بيماران مبتلا به ديابت BS با گلوكومتر بررسي شد. 11 عارضه‌ي حين عمل و 11 عارضه‌ي پس از عمل در هر دو گروه مورد ارزيابي قرار گرفت و هزينه‌ي ارزيابي قبل از عمل در دو گروه محاسبه گرديد. اين عوارض عبارت از: تهوع و استفراغ، تعريق، بي حالي شديد، ديس ريتمي، هايپوتنشن، هايپرتنشن، IHD، افت O2 Saturation، آپنه و مرگ بودند. يافته‌ها: يافته‌هاي مطالعه نشان داد كه در مورد 11 عارضه‌ي مورد بررسي حين عمل، فقط يك عارضه يعني افزايش فشار خون در دو گروه تفاوت معني‌داري داشت؛ به طوري كه در گروه تست‌هاي معمول بيشتر بود و در مورد 11 عارضه‌ي مورد بررسي پس از عمل، فقط يك عارضه يعني تهوع در دو گروه تفاوت معني‌دار داشت؛ به طوري كه در گروه بدون تست‌هاي معمول بيشتر بود. مقايسه‌ي ميانگين عوارض در دو گروه تفاوت معني‌داري نداشت (0.451 = P). هزينه‌ي ارزيابي در گروه تست‌هاي معمول حدود 7 برابر گروه ديگر بود. داده‌ها در نرم‌افزار SPSS نسخه‌ي 18 و با استفاده از آزمون‌هاي آماري t، 2c، آزمون همبستگي Kendall s tau و مدل آماري Logistic regression مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نتيجه‌گيري: با حذف تست‌هاي معمول و جايگزيني آن با تست‌هاي مورد نياز (كه در بسياري موارد، فقط 2 تست و در برخي موارد حتي هيچ تستي نياز نمي‌باشد) نه تنها در ارزيابي قبل از عمل بيماران كوتاهي صورت نمي‌گيرد، بلكه با هدفمند كردن درخواست تست‌ها بر اساس شرح حال و معاينه مي‌توان هزينه را براي بيمار به طور چشمگيري كاهش داد و رضايت هر چه بيشتر او را حاصل كرد. از طرفي با توجه به شيوع بالاي كاتاراكت و جراحي آن و از طرف ديگر توجه به اين نكته كه دولت عهده‌دار سهم عمده‌اي از هزينه‌هاي درماني است؛ اين مطلب شايان ذكر است كه تست‌هاي معمول هزينه-اثربخشي ندارند و با حذف هزينه‌هاي زايد آن، صرفه‌جويي قابل توجه و تأملي در سطح كلان اتفاق خواهد افتاد.