پيش‌بيني وسواس مذهبي بر اساس تصور از خدا و راهبردهاي كنترل افكار رخنه كننده در بيماران وسواسي اجباري

مقدمه: وسواس مذهبي از اختلالات روان‌شناختي است كه نسبت به ساير اختلالات، پيشينه‌ي تحقيقاتي غني‌تري دارد. اما بسياري از متون روان‌شناختي و روان‌پزشكي موجود فاقد مطالعات علمي ‌‌منسجم در زمينه‌ي اين اختلال است. ‌پژوهش‌ها نشان داده‌اند كه اغلب اوقات، بيماران مبتلا به وسواس مذهبي، به طور مشخص از الگوهاي فكري ناكارآمدي كه مرتبط با موضوعات اخلاقي و مذهبي تبعيت مي‌كنند. هدف اصلي پژوهش حاضر، ‌بررسي نقش تركيب تصور از خدا و راهبردهاي كنترل افكار رخنه‌كننده در پيش‌بيني شدت وسواس مذهبي بيماران مبتلا به اختلال وسواسي اجباري بود.روش‌ها: گروه نمونه‌ي اين پژوهش شامل 60 نفر بيمار مبتلا به اختلال وسواسي اجباري بود كه توسط محقق بر مبناي ملاك‌هاي DSM-IV و مصاحبه‌ي باليني از ميان افراد مراجعه كننده به مراكز مشاوره، كلينيك‌ها‌ و درمانگاه‌ها‌ي اعصاب و روان شهر شيراز ‌به شيوه‌ي نمونه‌گيري در دسترس، انتخاب شدند. بيماران ‌به وسيله‌ي مقياس‌هاي تصور از خدا (GIS-;يا God image scale)، پرسش‌نامه‌ي راهبردهاي كنترل افكار رخنه‌كننده (TCQ يا Thought control questionnaire)، پرسش‌نامه‌ي وسواس مذهبي Peen-;(Peen inventory of scrupulosity يا PIOS) و مقياس افسردگي Beck II مورد آزمون قرار گرفتند. طرح پژوهش از نوع همبستگي بود؛ بدين صورت كه شدت اختلال وسواس مذهبي به عنوان متغير ملاك توسط دو متغير پيش‌بين تصور از خدا و راهبردهاي كنترل افكار رخنه كننده مورد بررسي قرار گرفت. همچنين، ميزان افسردگي، تحصيلات و وضعيت تأهل بيماران به روش آماري كنترل گرديد. با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه‌ي 16 روابط بين متغيرها به ترتيب توسط ضريب همبستگي Pearson و تحليل رگرسيون خطي به شيوه‌ي سلسله مراتبي مورد تحليل قرار گرفت.يافته‌ها: ميانگين سن افراد مورد مطالعه 91/6 ± 35/25 سال بود. تحصيلات ليسانس در ميان آزمودني‌ها بالاترين فراواني را داشت (33/53% درصد) و پس از آن به ترتيب تحصيلات ديپلم (3/23 درصد)، فوق ليسانس (15 درصد) و زير ديپلم (4/8 درصد) را شامل مي‌شد. اكثر آزمودني‌ها مجرد (65 درصد) و بقيه متأهل (35 درصد) بودند. ‌يافته‌ها نشان داد تركيب تصور پذيرندگي (58/0 :B،‌ 001/0 ≥ P) و حضور خدا (37/0 :B،‌ 011/0 ≥ P) به همراه راهبرد تنبيه (33/0 :B،‌ 005/0 ≥ P)، توانايي پيش‌بيني 44 درصد از واريانس شدت وسواس مذهبي را در افراد مبتلا به اختلال وسواسي اجباري داشت.نتيجه‌گيري: يافته‌ي پژوهش حاضر فرصتي جهت روان‌شناسان و روان‌ درمانگران اختلال وسواس مذهبي فراهم مي‌آورد تا در مسير درماني، به نوع تصور بيماران از خدا و برداشت‌هايي كه نسبت به وي در ذهن دارند توجه بيشتري كنند؛ چرا كه تصور پذيرندگي از خدا به طور معني‌داري با تداوم اختلال و ‌تصور حضور از خدا با كاهش شدت اختلال در ارتباط است. همچنين، با شناسايي راهبرد تنبيه به عنوان تنها راهبرد مرتبط با اختلال وسواس مذهبي جهت بازداري و كنترل افكار رخنه كننده در مبتلايان و جايگزين كردن اين راهبرد با راهبرد سالم‌تر، تسريع در بهبود و درمان بيماران مهيا مي‌گردد.