مدرن سازي سيستم هاي آبياري و حفاظت از آب با تاكيد بر اثربازگشتي در سطح مزرعه در حوضه آبريز بختگان

Modernization of Irrigation systems and water conservation with emphasis on rebound effect at farm level in Bakhtegan basin

مدرن سازي سيستم هاي آبياري و بهبود راندمان آبياري به منزله فرصتي براي صرفه جويي قابل توجه آب در بخش كشاورزي در نظر گرفته مي شود، اما اين صرفه جويي مي تواند به دليل وقوع پديده اثر بازگشتي رخ ندهد. فرضيه اثر بازگشتي به عنوان پيامدي از سرمايه گذاري آب - اندوز از معماي جونز در اقتصاد انرژي گرفته شده است. هدف از اين مطالعه، ارزيابي مقدار اثر بازگشتي آب (WRE) در سطح مزرعه در حوضه آبريز بختگان با استفاده از مدل تخصيص زمين اصلاح شده و رويكرد مقايسه مستقيم است. داده هاي مورد نياز با روش نمونه گيري تصادفي جند مرحله اي و مراجعه به 276 مزرعه نمونه براي سال زراعي 95-96 جمع آوري شد. نتايج نشان دادند كه مقدار WRE در حوضه آبريز بختگان مي تواند بين 10% تا 109% نوسان داشته باشد. WRE به مقدار 10 درصد نشان دهنده اين است كه تنها 10 درصد از مقدار آب صرفه جويي مورد انتظار، محقق نمي شود و WRE به مقدار 100 درصد، بيانگر شكست كامل در اقدامات حفاظت از آب است. نتايج هم چنين،، نشان دادند كه مزارع واقع در مناطق زير تنش آبي بالا، در مقايسه با مزارعي كه در مناطق زير تنش آبي كم قرار دارند، WRE بيشتري را تجربه مي كنند. بنابراين، مي توان چنين نتيجه گيري كرد كه سهم قابل توجه از آبي كه انتظار مي رود از مدرنيزه كردن سيستم هاي آبياري صرفه جويي شود، به دليل افزايش سطح زير كشت آبي، بهبود عملكرد در هكتار محصولات و تغيير الگوي كشت، تحقق نمي يابد. در نتيجه، در چنين مزارعي جهت جلوگيري از اثر بازگشتي آب يا تعديل آن، بايد عمليات حفاظت از آب و بهبود كارايي، بر اساس تركيبي از ابزارهاي فني، اقتصادي، اجتماعي و سياسي انجام شود.

Iran is facing severe water shortage.Modernization of irrigation systems and improving the efficiency of water use is typically presented as an opportunity for large water saving in the agricultural sector. For this reason, the Iranian government strongly supports the modernization of irrigation systems and has implemented many water-saving irrigation measures with the objective of improving water productivity and reducing agricultural water use. In this regard, some progress has been made. But total agricultural water use did not decline as expected. Thus, agricultural water use in Iran may experience a rebound effect. The hypothesis of a rebound effect as a consequence of water saving investments is taken from the Jevons paradox in energy economics. The objective of this study was to evaluate the magnitude of the water rebound effect (WRE) at farm level in Bakhtegan basin using corrected land allocation model and direct comparison approach. The results indicated that the magnitude of the agricultural WRE in Bakhtegan basin can fluctuate between 10.1% and 109.38%.