بررسي و مقايسة ساخت ‌واژه‌هاي مركّب پربسامد در زبان فارسي براساس دو الگوي صرفي واژه ‌بنياد و تك واژ ‌بنياد

Study and Comparison of Highly-frequent Compounds Structure in Persian on the Basis of Word-based Morphology and Morpheme-based Morphology

صرف تكواژبنياد و واژه‌بنياد همواره مورد توجّه پژوهش­گران حوزة صرف بوده است. پژوهش­گراني مانند سلكرك (1982) و ليبر (1992) به صرف تكواژبنياد و پژوهش­گراني همچون آرونف (1976) و باكنر (1993) به صرف واژه‌بنياد پرداخته ­اند. دو محور جانشيني و همنشيني به­ترتيب براي ساخت ­واژه در رويكرد واژه­ بنياد و تك واژبنياد مطرح بوده است. براساس گفتة آرونف، در رويكرد واژه‌بنياد، واژة جديدي با اعمال قاعده‌ به واژة موجود منفرد ساخته مي‌شود و درنتيجه هر دو نوع اين واژه­ها از اعضاي طبقۀ واژگاني اصلي هستند. تكواژها در رويكرد تكواژبنياد، نقش مهمّي در شكل‌گيري واژه‌ها دارند. هدف اصلي پژوهش حاضر بررسي ساختار واژه‌هاي پربسامد مركّب زبان فارسي براساس نظرية واژ‌ه‌بنياد آرونف (1976) و تكواژبنياد ليبر (1992) است. براي اين منظور 1000 واژۀ نخست از واژه‌هاي پربسامد مركّب زبان فارسي از پايگاه داده‌هاي زبان فارسي استخراج و پس از آن ساخت هر واژه، براساس هر دو رويكرد بررسي و مقايسه شد. يافته­ هاي پژوهش نشان داد كه ساخت 68/83% از واژه‌هاي مركّب مورد بررسي با هر دو رويكرد و 32/16% از واژه‌ها تنها با رويكرد واژ‌ه­ بنياد قابل تبيين است؛ اين در حالي است كه در داده‌هاي مورد بررسي، حتّي يك واژة مركّب يافت نشد كه تنها با رويكرد تكواژ‌بنياد قابل تبيين باشد.

Word-based and morpheme-based morphology are highly considered by morphologists. Researchers such as Selkirk (1982) and Lieber (1992) have considered Morpheme-based morphology and researchers such as Aronoff (1976) and Bochner (1993) have considered word-based morphology. Two syntagmatic and paradigmatic axes are used for word-formation in morpheme-based and word-based approaches, respectively. Based on Aronoff, in word-based morphology, “a new word is formed by applying a regular rule to a single already existing word”, and so both words belong to major lexical categories. But In morpheme-based approach, morphemes have a fundamental role in word-creation. This research aimed to investigate highly-frequent compound words based on Aronoff (1976) and Lieber (1992) theories. For this goal, 1000 first highly-frequent compound words in Persian Language were extracted from Persian Language database and the formation of each word investigated in terms of both approaches. The results showed that 85.4% of compound words in Persian are consistent with both approaches and 14.6% are consistent with word-based approach. However, in the data examined even one compound word was not found that could be justified only by a morpheme - based approach.