رفع التقاء واكه در بافت /a-i/ در مرز اشتقاق واژه‌هاي زبان فارسي: نظرية بهينگي

Vowel Hiatus Resolution in the /a-i/ Environment in Derivation Boundary in Persian Words: Optimality Theory

هدف پژوهش حاضر بررسي فرايند درج همخوان ميانجي و همچنين نوع همخوان درج‌شده در رفع التقاء واكه در مرز اشتقاق واژه ­هاي زبان فارسي در بافت /A-i/ براساس نظرية بهينگي است. در واژه­ هاي مشتق كه آخرين هجاي ستاك آن­ها به واكة /A/ ختم مي­شود هنگام افزودن پسوند /i/، التقاء واكه پيش مي­آيد، ازآنجا­ كه در زبان فارسي وجود آغازه در ساختار هجا ضروري است، اين زبان با استفاده از فرايندهاي مختلف به رفع التقاء واكه مي­پردازد. واژه­ هاي مورد بررسي در نوشتار پيش رو شامل 450 واژة مشتق و مشتق - مركبِ زبان فارسي است كه از فرهنگ مشيري (1388) استخراج شده­اند. نتايج پژوهش نشان مي­دهد كه در زبان فارسي درج همخوان رايج‌ترين راه­كار براي رفع التقاء واكه است. در پژوهش حاضر، همخوان­هاي [j]، [?] و [v] به ­عنوان همخوان ميانجي در فرايند رفع التقاء واكه در بافت /A-i/ در مرز اشتقاق واژه ­ها حضور دارند. حضور غلت [j] و انسداد چاكنايي [?] در رفع التقاء واكه، حاصل فرايند درج است و در برخي واژه­ ها همخوان شناور هستند. سايشي لب و دنداني [v] به­عنوان همخوان ميانجي در رفع التقاء واكه، تنها در وام‌واژه‌هاي عربي ديده مي­شود كه حاصل فرايند درج و كوتاه­شدگي در اين واژه­ ها است.

The purpose of this research is to analyze the process of consonant epenthesis as well as the type of the epenthetic consonant in the cases of vowel hiatus resolution in the /a-i/ environment in derivation boundary in Persian words based on Optimality Theory. In derivative words where suffix /-i/ is attached to the last syllable of the stem ending in / a/, vowel hiatus occurs. Since onset is necessary in the syllable structure in Persian, this language uses different processes to resolve the vowel hiatus. The analyzing words in this research include 450 derivative and derivative-compound words extracted from Moshiri dictionary (1388). The results indicate that in Persian, consonant epenthesis is the most common strategy in resolving vowel hiatus. In this study, consonants [j], [?], and [v] are present as epenthetic consonant in resolving vowel hiatus in / a -i/ environment in derivation boundary of words. The presence of glide [j] and glottal stop [?] in resolving vowel hiatus is the result of insertion process and in some words they are latent consonants. Bilabial fricative [v], as epenthetic consonant in vowel hiatus resolution, is only seen in Arabic loanwords that is the result of insertion and vowel shortening process in these words.