نظريۀ «پنجرۀ شكسته» و بازخوانيِ برخي حكايت ها و ضرب المثل ها در ادبيات فارسي

Broken Window Theory and re-reading some of the tales and the sayings of Persian literature

امروزه در پرتو مطالعات ميان­ رشته ­اي مي ­توان به درك و خوانش متفاوتي از متون ادبي دست يافت و از آنها لذتي دوچندان برد. مقالۀ حاضر با بهره­ گيري از چنين رويكردي، با استفاده از نظريۀ جُرم­ شناسانۀ «پنجرۀ شكسته»، برخي حكايت­ها و ضرب­ المثل­ هاي ادبيات فارسي را بازخواني كرده است. اين نظريه مي­ گويد: اگر جلوي ناهنجاري­ها و جرم­ هاي كوچك گرفته نشود، جرم هاي بزرگ به وقوع خواهد پيوست. در مقدمه نحوۀ شكل­ گيري اين نظريه و محتواي آن بيان شده، سپس نمونه­ هاي قابل انطباق با اين نظريه از برخي متون مهم ادب فارسي، شامل ضرب ­المثل­ ها و حكايت­ها ذكر گرديده است. پرهيزدادن افراد از انجام خطاها يا جرم­هاي كوچك، به خاطر ترس از عادي­ شدن آنها بر اثر تكرار است، زيرا تكرار، اكثر امور را نزد انسان، عادي و طبيعي جلوه مي ­دهد. از اين رو نه تنها در آثار تعليمي و اجتماعي، بلكه در اغلب متون، از جمله متون عرفاني و رساله­ هاي مذهبي نيز مي ­توان چنين سخت­ گيري­ هايي را، در برابر خطاهاي كوچك مشاهده كرد. اين مقاله با استفاده از روش پژوهش اسنادي و كيفي نوشته شده است: ابتدا نظريۀ پنجرۀ شكسته معرفي شده، سپس برخي متون تعليمي فارسي مانند گلستان و بوستان سعدي به عنوان «نمونه» آماري جهت بررسي و تحليل انتخاب شده ­اند.

These days in the light of interdisciplinary studies it has become possible to read and understand literary texts in a different way and enjoy twice as much. The current article re-reads some of the tales and the sayings of Persian literature with the use of this approach as well as the use of criminological theory of “broken window”.This theory says: If the abnormalities and petty crimes do not stop, Great masses will happen.The introduction of this article discusses the way that this theory and its content have been formed. Then, some literary examples, applicable to this approach like Saadi’s Boostan, have been discussed. People are usually warned from committing small crimes or low level wrong doings because of the fear of naturalization of these deeds as a result of repetition of these deeds. Repetition makes many affairs seem natural for human beings. From this point of view, we can see such hard warnings not only in the social and educational texts but also in the mystical and religious texts. This article is written by the use of documentary and qualitative method . First, the broken window theory is presented. Then, for Sample statistics, some persian literature didactive texts such as Saadi's Gulistan and Bostan are selected for analysis.