تحليل ماهيت و نظام حقوقي حاكم بر تعهدات دولت در ميثاق بين‌المللي حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي و قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران

Analysis of the nature and the legal system of the State Commitments in the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights and the Constitution of the Islamic Republic of Iran

حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، امروزه بخش مهمي از حقوق قانوني بشري و شهروندي را در سطح ملي و بين المللي تشكيل مي دهد كه مي‌توان مصاديق آن را در تخصصي‌ترين معاهده‌ي بين‌المللي در اين زمينه، يعني ميثاق بين‌المللي حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي مشاهده كرد. اين حقوق در قوانين اساسي بيشتر كشورها از جمله جمهوري اسلامي ايران، وارد شده و دولت‌ها را در برابر اين دست از ادعاهاي شهروندان مكلف كرده است. اين حقوق و تعهدات دولت نسبت به آن‌ها همواره در مقابل حقوق مدني و سياسي قرار مي گيرد و از جهات مختلف با آن‌ها مقايسه ميشود. اما بر خلاف حقوق مدني و سياسي، انتقادهاي بسياري با رويكردهاي مختلف ايدئولوژيك، فلسفي و حقوقي به شناسايي و تضمين آن‌ها وارد و در تعهد دولت‌ها در قبال آن‌ها به شكل‌هاي گوناگون ترديد مي‌شود. مسئله‌ي اين مقاله، تعيين ماهيت تعهدات دولت در مقابل اين حق ها و تبيين رژيم حقوقي حاكم بر آن‌ها در ميثاق بين‌المللي حقوق اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران است كه به روش توصيفي و تحليلي بررسي شده است. حاصل آنكه اگرچه ويژگيهاي ماهوي اين تعهدات، آن‌ها را به تكاليفي سست بدل ميسازد، با ساخت رژيم حقوقي محكم بر اعمال آن‌ها، ميتوان به تضمين آن‌ها قوت بخشيد. با اينكه در قانون اساسي بسياري از ويژگي‌هاي ماهوي اين تعهدات قابل شناسايي است، به رژيم حقوقي حاكم بر آن‌ها در مقايسه با ميثاق توجه كمتري شده است.

Economic, social and cultural rights today constitute an important part of legal human and citizenship rights which their instances may be observed in the most professional international treaty, namely the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights. These rights are inserted in the Constitutions of many countries, including the Islamic of Republic of Iran and have obliged the states against such claims of the citizens. These rights and the state commitments toward them are always against the civil and political rights and in different ways are compared with them. But unlike the civil and political rights, identifying and guarantee of these rights are criticized in different ideological, philosophical and legal approaches and the commitments of the states against them are doubted in various forms. The issue of this paper is to determine the nature of the state commitments against these rights and to clarify the legal regime governing them in the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights and the Constitution of the Islamic Republic of Iran. The research method used in this paper is descriptive and analytic. As a result, although the natural features of these commitments make them weak obligations, it is possible to strengthen their guarantee by constructing a firm legal regime to apply them. Although many substantive characteristics of these commitments can be identified in the Constitution of the Islamic Republic of Iran, the legal regime governing them is less considered in comparison with the related Covenant.