معناشناسي نسخ در پرتو روايت «ناسخ و منسوخ» امام علي (ع)

ناسخ و منسوخ از جمله مسائلي است كه صاحبنظران علوم قرآني را از ديرباز به خود مشغول داشته و آثاري را در اين حوزه به رشته تحرير درآوردهاند. دستمايه اكثر پژوهشگران روايتي از امام علي عليه السلام است كه در ضمن آن اميرالمومنين به شخصي كه در مسجد نشسته بود و مردم را موعظه ميكرد، از علم به «ناسخ و منسوخ» سوال كرد و چون فرد ابراز بياطلاعي نمود، امام فرمود: خود و شنوندگان را هلاك كردي. با تامل در اين حديث اين سوال در ذهن خطور ميكند كه ندانستن مفهوم چند آيه، بنا بر معناي كنوني نسخ، چگونه ميتواند موجب هلاكت شود؟ پس روايت معنايي فراتر دارد.هدف مقاله حاضر معناشناسي نسخ در پرتو اين روايت امام علي 7 است كه به روش توصيفي - تحليلي با رويكرد حديثي و تاريخي، پس از بررسي منابع اصيل، ضمن نشان دادن طرق حديث، بيان ميكند كه: مفهوم نسخ در آن روزگار معناي وسيعي داشته و عناوين مختلفي از علوم قرآني را در بر گرفته، به طوري كه در گذر زمان از عموميت آن كاسته و در معنايي خاص اصطلاح گشته و به تعبيري قبض مفهومي در آن رخ داده است. بر همين اساس، شخصيت مورد خطاب امام، به احتمال قوي، قصهگو بوده است و شكلگيري جريان قصّاص و عدم احاطه آنها به علوم مورد نياز جهت تفسير قرآن، گُمانه عموميت معناي ناسخ و منسوخ را تقويت ميكند

No abstract