خوانش بينامتني مفهوم "يقظه " در نهج البلاغه و تعاليم عرفاني امام خميني (رحمت الله عليه)

Intertextuality of Yaghze in Nahj al-Balagha and Mystical Teachings of Imam Khomeini

توجه به عرفان عملي ، زمينه سازي براي سير الي الله و وسعت بخشيدن به آموزه­ هاي آن ، از اهداف تعليم و تربيت اسلامي به شمار مي آيد . با توجه به آنكه آموزه­ هاي عرفاني نهج­ البلاغه تأثير قابل توجهي بر انديشمندان مسلمان متأخر، نظير امام خميني (ره) داشته است، عنايت به چگونگي و ميزان تأثير پذيري امام خميني از كلام اميرالمؤمنين علي (ع) در نهج البلاغه و از آن جمله مفهوم "يقظه" كه يكي از مراحل ابتدايي عرفان عملي است ، امري بايسته اهتمام مي ­باشد. نظر به تأثيرگذاري وافر تربيت اسلامي بر ارتقاي فرهنگي كشور، تبيين خط مشي­ هاي ترسيم شده توسط امام علي (ع) و بنيانگذار انقلاب اسلامي (ره) در اين زمينه ضرورت دارد. اين پژوهش با روش توصيفي- تحليلي، پس از تبيين مفهوم "يقظه" با رويكرد بينامتني به عنوان يكي از روش­هاي نوين در خوانش و تحليل متن ، ارتباط و ميزان تأثير پذيري آرا و نظريات امام خميني (ره) را در پرتو عناصر مشترك از كلام امام علي (ع) در نهج البلاغه بررسي مي­كند. در اين راستا، اين پرسش مطرح است كه امام خميني (ره) در موضوع يقظه تا چه ميزان از كلام حضرت علي (ع) در نهج البلاغه تأثير پذيرفته ­اند؟ فرضيه تحقيق آن است كه مفهوم "يقظه" با تكرار محدود در آثار امام خميني به كار برده شده است اما در اكثركاربردهاي اين مفهوم، امام خميني با تأثيرپذيري مستقيم از نهج البلاغه، ارتباطي تنگاتنگ را با آن داشته است . نتيجه پژوهش با تمركز بر شاخص آشكار شدگي يا پنهان سازي در ارتباط اين متون، نشان مي‌دهد كه نحوه تعامل نهج البلاغه با آثار امام خميني در موضوع يقظه به صورت ضمني است و رابطه آن­ها از نوع رابطه نفي متوازي به شمار مي آيد .

Among the goals of Islamic education are paying attentions to practical mysticism, preparing the necessary elements for mystical journey and expanding its teachings. Since the mystical teachings of Nahj al-Balagha have had a significant impact on later Muslim scholars, such as Imam Khomeini, it is important to consider how and to what extent Imam Khomeini was influenced by the word of Amir al-Mu'minin Ali (AS) in Nahj al-Balagha, including the notion of Yaghze, which is one of the earliest stages of practical mysticism. Given the profound impact of Islamic education on the country's cultural promotion, it is necessary to explain the policies outlined by Imam Ali and the founder of the Islamic Revolution in this regard. The present article through descriptive-analytical study, after explaining the concept of Yaghze (awakening) with an intertextual approach as one of the new approaches to reading and analyzing text, examines the relevance and effectiveness of Imam Khomeini's views and theories in the light of common elements of Imam Ali's words in Nahj al-Balagha. In this regard, the question is to what extent has Imam Khomeini been influenced by the words of Imam Ali (AS) in Nahj al-Balagha on the subject of Yaghze (awakening)? The research hypothesis is that the concept of Yaghze has been used with limited repetition in Imam Khomeini's works, but in most of its applications, Imam Khomeini has been directly influenced by Nahj al-Balagha.