تحليل تطبيقي خطبه شقشقيه از منظر ابن‌ابي‌الحديد و ابن‌ميثم بحراني

Ibn Abi'l-Hadid and Maitham al- Bahrani: a Comparative Analysis of Shaqshaqiya Sermon

شرح ­نهج­البلاغة ابن ­­ابي ­الحديد و ابن ­­ميثم ­بحراني از جمله شروح برجسته نهج ­البلاغة هستند. مؤلفان اين شروح در يك نگاه كلي با صبغه­ ي مشترك كلامي و ادبي به شرح سخنان امام علي(ع) پرداخته ­اند. از جمله خطب بي­ نظير نهج ­البلاغة در بازشناسي وقايع تاريخي گذشته بر امام، خطبه شقشقيه است كه البته ابن ­­ابي ­­­­الحديد و ابن ­ميثم مفصل به شرح آن همّت گماشته­ اند. ابن­ ميثم خطبه شقشقيه را متواتر معنوي مي­داند و نه متواتر لفظي؛ گرچه ابن ­ابي­­ الحديد در اينكه عبارات امام به تواتر رسيده سخني صريح ندارد، اما در فرازهايي ديگر، تواتر صدور سخنان امام علي(ع) مبني بر شكايت از تظلّم به حق خويش بر او ثابت شده است. ابن ­ميثم با ديد تشيع­ گونه­ و واقع­ بينانه­ ي خود و ابن ­ابي­ الحديد با نگاه كلامي اعتزالي خود و البته متعصّبانه­ به شرح محتوايي و تاريخي عبارات امام پرداخته و در فقره­ هاي مختلف شرح عبارات دست به توجيهات و مغالطات ناصواب زده كه بررسي آن ضروري مي­ نمايد. اين مقاله با بررسي توصيفي ـ تحليلي به بررسي تطبيقي رويكرد ابن­ ابي­ الحديد و ابن­ ميثم از خطبه شقشقيه مي ­پردازد.

Nahj al-Balagha's description by Ibn Abi'l-Hadid and Maitham al- Bahrani are prominent descriptions of Nahj al-Balagha. The authors of these descriptions, in an overview with a common theological and literary approach, have described the words of Imam Ali (AS). For instance the unique sermons of Nahj al-Balagha in the recognition of past historical events regarding Imam is the sermon of Shaqshaqiya, of course, Ibn Abi'l-Hadid and Maitham al- Bahrani have elaborated it. Maitham al- Bahrani considers Shaqshaqiya sermon more spiritual and not literal; although Ibn Abi'l-Hadid does not explicitly state that the Imam's words have been stated in Tawator (sequencing), but in some other statements, the sequencing of Imam Ali's (AS) words regarding his complain about cruelty toward him, has been proved to Ibn Abi'l-Hadid . Maitham al- Bahrani, through realistic approach, and Ibn Abi'l-Hadid with his dismissal theological approach, and of course biased approach, provided a detailed and historical description of the Imam's utterances, and in various instances described the utterances through false justifications and misinformation which is in need of further investigation. This paper compares Ibn Abi'l-Hadid and Maitham al- Bahrani's approaches to the Shaqshaqiya sermon with a descriptive-analytical review.