زيست‌جهان مرزنشينان و سياست‌هاي گمركي مطالعه‌اي درباب كول‌بران شهرستان مريوان

هدف پژوهش حاضر، شناسايي، و تغييرِ ويژگي‌ها و امكان­هاي مداخله در سياست­هاي گمركي براي بازشناسي و برجسته­كردن نقشِ مرزنشينان (اختصاصاً كول‌بران) است. سياست­هاي گمركي­ مستقيماً يا غيرمستقيم بر زيست­جهانمرزنشينان تأثير ­گذاشته و انتخاب و چگونگي اِعمال اين سياست­ها پديدة كول‌بري را مهم و مسئله­زا كرده است. فرض بنيادين اين است كه سياست­هاي گمركي، مرزنشينان و كول‌بران را حذف كرده و به‌حاشيه رانده است؛ بنابراين، از رويكردِ پساتوسعه‌اي ­بهره جسته‌ايم ­كه مردم و سازمان­هاي غيردولتي را مبنا قرار مي‌دهد و به توسعه از پايين به بالا مي­نگرد. روش اين پژوهش، مردم‌نگاري ­نهادي است و با توجه به اهداف و موضوع­، با دو نوع داده سروكار داريم: تجربياتي كه در كشاكش روابط نهادي شكل گرفته‌اند، و متون نهادي­اي كه كليت حياتِ اجتماعي را درنورديده و به‌مثابة اِعمالِ سياست­هايي عمل مي‌كنند كه به تجربه‌ها شكل مي‌دهند. برآيند تحليل اين دو دسته داده، بايد به نتيجه­هايي در تغيير وضع موجود بينجامد. به اين منظور، از نمونه­گيري هدفمند و نمونه‌گيري نظري جهت مصاحبه با افراد و نيز از متون نهادي مربوط به گمرك (به­ويژه گمرك باشماق مريوان) استفاده كرده­ايم. يافته­ها حاكي از حذف مرزنشينان كول‌بر (نقش و جايگاه، اجتماع و فرهنگ و اقدامات آنها) در سياست­ها و اقدامات گمركي است. گمرك، با راهبرد حفظ كول‌بري و درعين‌حال حذف كول‌بران از سياست­هايش، و با سازوكارهايي نظير اختصاص كارت مرزنشيني، پيله­وري و ايجاد بازارچه­هاي مرزي در چنين جهتي عمل مي­كند. كول‌بران براي پركردن خلأ ناشي از اين حذف، به اقداماتي از جمله تشكيل شوراي مرز، تشكيل گروه­هاي غيررسمي و محلي، تأسيس تعاوني مرزنشينان و اعتراضات مدني دست زده­اند كه غالباً به­دليل همين حذف، ناكارآمد و بي‌تأثير بوده است. ازاين‌رو، لازم است گمرك به سياست­هاي بازتوزيع­گرايانه، از جمله گنجاندن نقش و جايگاه كول‌بران در قوانين و سياست­هاي گمركي، تشكيل كارگروه­هاي ويژه، سرمايه­گذاري مالي و ارائة خدمات رفاهي و آموزشي در مناطق مرزي، روي بياورد.