امكان سنجي تهيه طرح‌هاي سيال شهري در برنامه‌ريزي كلان‌شهرها (مطالعه موردي: كلان‌شهر تبريز)

(Feasibility of Urban Fluid Plans In Planning Metropolises (A Case Study of Tabriz Metropolitan Area

امروزه روش شناسي تهيه طرح‌هاي شهري در كشورهاي توسعه يافته عمدتاً مبتني بر طرح‌هاي سيال شهري است. دشواري پيش‌بيني آينده ايجاب مي‌كند برنامه‌ريزي شهري حالتي انعطاف‌پذير داشته باشد در اين راستا طرح سيال شهري در فرايند نظام برنامه‌ريزي شهري ايران مطرح گرديده‌است. در كلان‌شهر تبريز مانند كلان‌شهرهاي ديگر ايران طرح ايستا (جامع) ديگر پاسخگوي نيازهاي شهري نيست و طرح توسعه اين كلان‌شهر بايد به سمت پويايي و انعطاف‌پذيري گام بردارد. هدف اين پژوهش امكان سنجي طرح سيال شهري در برنامه‌ريزي كلان‌شهر تبريز است. در اين راستا فرض اصلي تحقيق بر اين است كه رويكرد سيال شهري در تهيه طرح توسعه كلان‌شهر تبريز از نظر قوانين شهرسازي، نظام و ساختار مديريتي (متمركز) و عوامل مالي امكان پذير است. براي انجام پژوهش از روش تحليلي و توصيفي استفاده شده است. در ابتدا از روش SWOT براي بررسي وضعيت فعلي توسعه كلان‌شهر تبريز و براي اطمينان از صحت موقعيت به‌دست آمده از روش سوات، از مدل SPACE استفاده شده است. در نهايت براي اولويت‌بندي استراتژيهاي حاصل از اين دو مدل از مدل QSPM استفاده شده است. بر اساس الويت‌بندي طرح سيال شهري مناسب‌ترين رويكرد توسعه كلان‌شهر تبريز است. در نهايت با مدل BSC (كارت امتيازي متوازن) به امكان سنجي طرح سيال در كلان‌شهر تبريز پرداخته شده كه نتايج نشان مي‌دهد كه در شرايط فعلي كلان‌شهر تبريز زمينه‌ها و آمادگي كامل براي بكارگيري رويكرد سيال وجود ندارد و طبق ميانگين چهار وجه كارت امتيازي متوازن فقط 39.86 درصد آمادگي بكارگيري اين رويكرد وجود دارد. بزرگترين مانع در زمينه هدايت توسعه كلان‌شهر تبريز با رويكرد سيال فرايند داخلي سازمان است و وجه مالي با40درصد كارايي دومين مانع و وجه نوآوري و يادگيري با 44.44 درصد سومين مانع به‌كارگيري رويكرد سيال هستند و فقط وجه شهروندي با 75 درصد وضعيت مطلوبي در به‌كارگيري رويكرد سيال شهري دارد.

Nowadays, the methodology of urban plans preparation in developed countries is often based on urban fluid plans. In Tabriz metropolis like other cities of Iran, the static plan (general), no longer can satisfy the urban demands and the developmental plan of this metropolis has to step towards dynamics and flexibility The present research aims to evaluate the feasibility of urban fluid plan in Tabriz planning. In this course, the main assumption of the research is based on the urban fluid approach in preparation of Tabriz development plan in terms of the feasibility of urbanism rules, management system (concentrated) and financial factors. At first, the SWOT method has been utilized to review the current situation of development in Tabriz and in order to assure the accuracy of the obtained situation, the SWOT method from SPACE model has been used. Finally, in order to prioritize the strategies of such two models, the QSPM model was used. It was found that the urban fluid plan is the most suitable plan for Tabriz. Finally, through BSC model (Balanced Score Cart), the feasibility of fluid plan in Tabriz metropolis was evaluated which its results show that in the current situations of Tabriz, there are no fields of general provision to utilize the fluid approach, and based on average of four balanced score cart, only there is 39.86 percent provision for the utilization of the given approach. The major obstacle in the development of Tabriz with fluid approach was the inner procedure of the organization, and financial dimension with 40 percent efficiency as the second obstacle and innovation and learning dimension with 44.44 percent is the third obstacle of fluid approach and only, citizenship dimension with 75 percent has the optimum situation in utilization of urban fluid approach.