تحليلي بر تاب آوري اجتماعات شهري در برابر زلزله (مطالعه موردي: شهرهاي اردبيل، تبريز و اروميه)

(An Analysis of the Resilience of Urban Communities to Earthquakes (A Case Study of the Cities of Ardebil, Tabriz and Urmia

زلزله از جمله سوانح طبيعي است كه بيشتر شهرهاي جهان با آن مواجه هستند. اين مسئله عموماً با گسترده‌ترين دخالت‌هاي نسنجيده انساني در محيط طبيعي از جمله ساخت و سازهاي بي رويه در حريم گسل، فقدان و يا بي توجهي به ضوابط و استانداردهاي ساخت و ساز تشديد مي‌شود. در اين ميان افزايش تاب آوري شهرها در برابر بلاياي طبيعي به ويژه زمين لرزه‌ها به ميزان زيادي در كاهش اين خسارات و همچنين زمان بهبودي جوامع مؤثر است. بر اين اساس، پژوهش حاضر به دنبال ارزيابي و مقايسه تاب آوري شهرهاي اردبيل، تبريز و اروميه در چهار بعد اجتماعي، اقتصادي، نهادي-مديريتي و كالبدي-محيطي است. روش تحقيق اين پژوهش توصيفي - تحليلي و ماهيت آن كاربردي مي‌باشد. در اين پژوهش، ابتدا چارچوب نظري تحقيق از طريق جمع آوري اطلاعات با استفاده از مطالعات اسنادي صورت پذيرفت. در ادامه به منظور بررسي ميزان تاب آوري شهرهاي مورد مطالعه با بررسي پژوهش‌هاي قبلي، معيارها و زيرمعيارهاي تاب آوري تعيين گرديد. سپس مقادير هر يك از شاخص‌ها با بررسي‌هاي ميداني، طرح‌هاي مصوب و... در هر يك از نواحي مورد مطالعه بدست آمده است و به منظور تجزيه و تحليل داده‌ها از روش‌هاي آمار توصيفي نظير ميانه، ميانگين، انحراف معيار، نمودارها و آمار استنباطي (آزمونOne sample T-test ) در نرم افزار Spss استفاده شده است. نتايج نشان مي‌دهد شهرهاي اردبيل و تبريز به ترتيب با ميانگين امتياز 3/15 و 3/33 (بالاتر از حد متوسط 3) در وضعيت مطلوبي از نظر تاب آوري قرار دارند. اما شهر اروميه با ميانگين تاب آوري 2/71 (پايين‌تر از حد متوسط 3) در وضعيت نامناسبي در مقابل بحران‌ها قرار دارد.

The earthquake is one of the natural disasters with which the majority of cities in all countries encountered. This issue has been generally reinforced by the widest unconsidered human intervention in natural environment like unconventional constructions in the earthquake fault range, lack or neglecting of criteria and constructions standards. Increasing the resilience of cities to natural disasters specifically earthquake is greatly effective in reducing damages and also is effective for recovery periods of communities. Accordingly, the present study seeks to evaluate and compare the resilience of Ardebil, Tabriz, and Urmia cities in four social, economic, institutional and physical-environmental dimensions. The research method is descriptive - analytic and its nature is an applied one. In this research, the theoretical framework of the research was initially carried out through the collection of information and the use of documentary studies. In order to investigate the resilience of the understudied cities, resilience criteria and sub-criteria were determined by examining the previous studies. Then the values of each of the indicators were obtained by field studies and approved projects in each of the understudied areas and the obtained data were analyzed using SPSS software. The results showed that the cities of Ardebil and Tabriz were in a favorable situation with an average score of 3.35 and 3.33 respectively (higher than the average of 3), but the city of Urmia with an average of 2.71 (below the average of 3) was in an unsatisfactory situation in case of crises.