بررسي عملكرد فرايندهاي تضعيف در گويش‌هاي ايراني

A Survey on Function of Lenition Processes in Iranian Dialects

اين مقاله به فرايندهاي تضعيف ‌بر اساس چارچوب نظري واج‌شناسي زايشي مي‌پردازد تا به اين پرسش‌ها پاسخ دهد كه فرايندهاي واجي چگونه به عنوان تضعيف در گويش‌هاي ايراني عمل مي‌كنند؛ به بيان ديگر، داده‌ها چگونه مي‌توانند عملكرد فرايندهاي تضعيف را در گويش‌هاي ايراني نشان دهند و فرايندهاي تضعيف در چه بافت‌هايي اتفاق مي‌افتند. بدين منظور يك انگارة تركيبي از فرايندهاي تضعيف ‌بر اساس الگوي واجي زبان فارسي مطالعه شد و در نهايت پربسامدترين فرايندهاي تضعيف انتخاب شدند. شش گويش از 25 گويش مورد تحقيقي كه در آن‌ها فرايندهاي تضعيف بيش‌تر ديده مي‌شد به همراه گونة معيار فارسي انتخاب شدند. نحوة جمع‌آوري داده‌ها ‌بر اساس مطالعة ميداني شكل گرفت. براي پي‌بردن به چگونگي عملكرد فرايندهاي تضعيف در زبان فارسي و به‌ منظور تشخيص صورت زيربنايي و به تبع آن صورت روساختي و همچنين بافت‌هايي كه فرايندهاي تضعيف در آن‌ها رخ مي‌دهند، هر يك از اين فرايندها در گونه‌هاي منتخب مطالعه شد. داده‌ها علاوه بر نشان‌دادن چگونگي عملكرد فرايندها، بيانگر تمايل فرايندهاي تضعيف به قرارگرفتن قبل از واكه، بين دو واكه و در موقعيت پاياني هستند. همچنين از بين اين سه موقعيت، موقعيت پاياني از بسامد بالايي در گويش‌هاي منتخب زبان فارسي برخوردار است. اين موضوع با نظر كنستوويچ هم‌راستا مي‌باشد كه بيان مي‌كند پايان كلمه موقعيت خوبي براي تضعيف است.

This study deals with lenition processes according to the theoretical framework of generative phonology to answer the following questions: How are lenition phonological processes applied in Iranian dialect? In other words, how do the data support the application of lenition processes in Iranian dialects? In which contexts do lenition processes apply in Iranian dialects? The synthetic model of phonological processes is investigated according to the phonological pattern of Persian; finally the most frequent lenition processes are selected. To see how these processes are applied in Persian as lenition, Standard Persian and nine dialects out of twenty five dialects which show these processes are selected. The data are gathered in a field study. Then, each of the lenition processes is probed on the Persian varieties to find the alternatives and underlying forms which are important to decide how the lenition processes are applied, and to find the positions in which lenition processes take place. The collected data support the lenition processes in Persian. The data show that the lenition processes tend to occur in postvocalic, intervocalic and final positions and the final position has the highest frequency. This supports Kenstowichz’s claim that the word final position is the typical position for lenition.