تحليل نشانه‌شناختي ساختار ادبي سه‌خشتي‌هاي كُرمانجي

A semiotic survey on literary structure of the Sechischti lyrics of the Iranian Kurmanj nomads

ترانه‌هاي سه‌خشتي بخشي از ادبيات شفاهي قوم كُرمانج است، كه با سه مصراع هشت هجايي با واژه‌هايي برآمده ‌از طبيعت و زندگي روزمره و برپاية تجربيات فردي و خاطرات قومي شاعران ناشناس بومي سروده شده‌اند. در اين پژوهش به ‌عنوان يك موردكاوي نشانه‌شناختي با رويكرد تحليلي ـ تفسيري و با هدف توسعه‌اي، ابتدا به توصيف محتواي كلامي و رده‌بندي واحدهاي نشانه‌اي سه‌خشتي‌ها و سپس به ريخت‌شناسي، تحليل ساختاري و واكاوي دلالت‌هاي ضمني آن‌ها پرداخته مي‌شود. جامعة آماري اين مقاله شامل هفتصد و پنجاه سه‌خشتي كُرمانجي است كه از سه كتاب منتشرشده در ايران برداشت شده‌اند. بررسي نشانه‌هاي رايج نشان داد كه در سطح دال، چهار دستة اصلي زير به‌ ترتيب داراي بيش‌ترين كاربرد در ساخت‌بندي معنا و جانشيني مجازي يا استعاري انسان هستند: 1. نشانه‌هاي برگرفته از جانوران؛ 2. نشانه‌هاي برگرفته از گياهان؛ 3. نشانه‌هاي برگرفته از اشيا؛ 4. نشانه‌هاي برگرفته از پديده‌هاي طبيعي. دلالت‌هاي ضمني (معناهاي ثانويه يا لايه‌هاي معنايي اجتماعي ـ فرهنگي و پيوندهاي شخصي) اين نشانه‌ها وابستگي ژرفي با ويژگي‌هاي قومي، شرايط اجتماعي-اقتصادي، سبك زندگي و تجربة ديرپاي تاريخي كُرمانج‌ها دارد. بدون شناخت جايگاه اين نشانه‌ها و فهم معاني ثانوية آن‌ها، ارتباط ادبي با سه‌خشتي كُرمانجي دشوار خواهد بود.

This paper, as a semiotic study with an interpretive analytical approach, has tried to classify the common allegorical or metaphorical signs in 750 selected Sechischti, in order to achieve a morphology. Sechischti lyrics are an important part of the literature and folklore of the Iranian Kurmanj nomads. A Sechischti has three hemistiches, each with eight syllables, with words derived from nature and everyday life based on individual experiences and ethnic memories of indigenous anonymous poets. A survey of common signs revealed that, the four main categories of signs represents or substitutes of human in the Kurmanj Sechischtis are as follows: 1. Signs taken from animals; 2. Signs taken from plants; 3. Signs taken from objects; 4. Signs taken from natural phenomena. Connotations of these signs has deep dependence on ethnic characteristics, socioeconomic conditions, lifestyles and historical experiences of Kurmanjs. Literary communication with Kurmanj Sechischti will be difficult without recognizing the significance of these signs and understanding their connotations.