بازتاب ادب تعليمي در اساطير كهن با نظر به داستان زال و سيمرغ و ماجراهاي تِلِماك

اساطير و نقش آن در تربيت، سابقه‌اي به قدمت تاريخ كهن دارد. اساطير كهن در لفافه‌اي از ماجراهاي عبرت‌‌آموز، راه را براي زندگي درست و عاقلانه هموار مي‌كنند. ادبيات تعليمي از آبشخور داستان‌ها و اساطير گرفته شده است. مجموعه‌هاي حماسي‌ـ اسطوره‌اي از مهم‌ترين اسوه‌هاي ادب تعليمي هستند. در اين ميان، داستان زال و سيمرغ با وجود تقابل‌هاي فراوان از ديد ادب تعليمي با ديگر داستان‌هاي حماسي به‌ويژه ماجراهاي تلماك نوشتۀ فُرانسوا فنلون قابل مقايسه و قياس است. مانتُور در ماجراهاي تلماك و سيمرغ در داستان زال، هر دو موجودي اسطوره‌اي، داراي خرد ايزدي و تعليم‌دهنده هستند. مانتور تلماك را كه روزي به‌جاي پدر قهرمانش، اُوليس، بر اريكۀ قدرت در سرزمين ايتاك خواهد‌ نشست تعليم مي‌دهد و سيمرغ زال را كه روزي به‌جاي پدر پهلوانش، سام، حاكميت سيستان را بر عهده خواهد گرفت، مي‌پرورد. هر دو اثر حماسي رويدادهاي خود را در بستري از ادبيات تعليمي پيش ‌برده‌اند. با توجه به نقشي كه اسطوره‌ها در اين دو شاهكار حماسي ايفا مي‌كنند، بر اين بنا استوار است كه خدايان اساطيري به لطف خرد ايزدي خود، در خصوص پرورش معنوي انسان‌ها داراي خويشكاري هستند. جستار حاضر با روش توصيفي‌تحليلي و رويكردي تطبيقي به بررسي و بازتاب ادب تعليمي در شناخت اسطوره‌ها پرداخته است. نتيجۀ اين پژوهش حاكي از اين است كه ويژگي مشترك بنيادين در هر دو اثر، بازتاب خردورزي به‌منظور خودسازي و رشد معنويت دروني است، با اين تفاوت كه در داستان زال و سيمرغ، بيشتر به جنبۀ حماسي ‌و در تلماك، بيشتر به آيين حكومت‌داري پرداخته شده‌ است.