جلوه هاي فروغمند مزديسنايي و بازتاب آن در مثنوي مولوي

Brigh Zoroastrian effects and thier reflection on Rumi's Masnavi

انديشه‌هاي ايران باستان و مزديسنا، به‌ويژه فلسفۀ خسرواني در آثار ادبي و عرفاني پس از اسلام بيش و كم تأثير گذاشته است. اين مقاله با هدف بررسي گستردگي حكمت و فلسفة نور در ايران باستان و خدامحوري در «آتش (نور)، فره و امشاسپندان» از نگاه متون مزديسنايي و بازتاب آن در انديشه­‌ي مولوي بر پايه­­ي مثنوي معنوي به نگارش در آمده ‌است. از اين‌رو، به شيوۀ توصيفي، تحليلي، اسنادي و ارزيابي كمّي كوشش شده، برجسته‌ترين جلوه‌هاي فروغمند اهورامزدا در يسنا و ردّپاي آن در مثنوي مولوي جستجو و معرفي شود. آتش، فره و امشاسپند، به­ عنوان سه فروغ و صفت نوراني اهورامزدا جايگاه مقدسي در باور ايرانيان كهن و زرتشتيان امروز دارد. اين جلوه‌ها به‌ويژه عنصر «آتش و نور» در ديدگاه زرتشتيان و متون مزديسنايي و نيز در ديدگاه مثنوي معنوي مولوي، همه به سرچشمة «نور الهي» پيوند پيدا‌ مي‌كند. فروغ يا نور آتش با پرتوهاي بالارونده‌اش نماد تجلّي خداوند به شمار مي‌آيد؛ نيز امشاسپندان با نور و صفات نوراني خداوند ارتباط دارد و خويشكاري آييني و اجتماعي آن بركشيدگي جايگاه انسان از دنياي مادي و فرودينه به جهان مينويي و آرامش راستين است. مولانا در جاي­جاي مثنوي از انديشه‌ها و مؤلفه‌هاي عرفاني ِآيين زرتشتي تنها براي تمثيل و بيان و شرح انديشه‌هاي عرفاني خود بهره گرفته است.

Thoughts originated from ancient Iran and Zoroastrian especially has Khosrowani philosophy affected pre-Islamic works of literature and mysticism. The present paper aimed to study the spread of illuminationism philosophy in ancient Iran and theism in fire (light), Ferah (splendor), and Amesha Spenta in point of view of Zoroastrian scripts and its reflection in Rumi’s thoughts represented in Rumi’s Masnavi. Thus, it is a descriptive, analytical, documentary, and quantitative study which reviewed and introduced the most out- standing promotional effects of Ahura Mazda in Yasna (Yesna) and their tracks in Rumi’s Masnavi. Fire (light) and Ferah (splendor), and Amesha Spenta are three characteristics of Ahura Mazda own holy positions in believes of Zoroastrians and ancients Iranians. These effects especially Fire (light) trace back to divine lights in Zoroastrian believes and scriptures, as well as point of view of Rumi’s Masnavi. Light or light of fire symbolizes God’s manifestation; Amesha Spenta is also related to divine characteristics of God and its social and ritual functions shows the human status in the material world and the divine world and real peace. Rumi used Zoroastrian ritual and mystical thoughts and components in Masnavi to present allegories and express and illustrate his mystical thoughts.