بررسي تنوع مورفولوژيكي و روابط بين صفات در تعدادي از مورفوتيپ‌هاي روزبلند توده-هاي بومي پياز ايران

Study of morphological diversity and relationships among traits in some long-day morphotypes of Iranian onion (Allium cepa L.) landraces

برآورد تنوع ژنتيكي در يك جمعيت و شناسايي صفات مهم پيش‌شرط اساسي براي انتخاب والدين در يك برنامه اصلاحي است. بنابراين به‌منظور بررسي تنوع ژنتيكي مورفوتيپ­هاي توده­هاي بومي پياز ايران و استفاده از نتايج آن در برنامه­هاي به نژادي، بذر 23 مورفوتيپ در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي در سه تكرار در مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان آذربايجان‌شرقي طي سال­هاي زراعي 1389 و 1390 كشت شدند. نتايج تجزيه واريانس مركب بيانگر وجود تنوع بسيار زياد ميان مورفوتيپ­هاي موردمطالعه ازنظر صفات موردبررسي بود. تجزيه خوشه­اي به‌روش وارد، مورفوتيپ­هاي موردمطالعه را در سه گروه قرار داد. گروه‌بندي براساس صفات مورفولوژيك با الگوي تنوع جغرافيايي مورفوتيپ­ها نسبتاً مطابقت داشت. در تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي، سه مؤلفه اول 70/79 درصد تنوع فنوتيپي داده­ها را تبيين كردند. مورفوتيپ­هاي با مؤلفه اول بيشتر داراي عملكرد بالاتر بوده و مورفوتيپ­هاي با مؤلفه دوم كمتر، كيفيت بيشتر خواهند داشت. مورفوتيپ­هايي با مؤلفه سوم بيشتر نيز داراي درصد ماده خشك بيشتر خواهند بود. تجزيه عليت نشان داد كه طول پياز بيشترين اثر مستقيم مثبت معني­دار (6/0) را بر متوسط وزن سوخ داشت. اثر مستقيم قطر پياز بر متوسط وزن سوخ نيز معني‌دار بود (22/0). بيشترين اثر غيرمستقيم طول برگ از طريق طول پياز اعمال شد (55/0). بنابراين گزينش بوته­هايي با طول برگ بيشتر و داراي طول و قطر پياز بيشتر مي­تواند در اصلاح براي افزايش عملكرد در اين جمعيت­ها مفيد باشد. قرمز ري 2 و قرمز آذرشهر اناري شكل گوگان 2 از مورفوتيپ­هاي برتر اين مطالعه بودند. با توجه به پايين بودن ميزان درصد ماده خشك در مورفوتيپ­هاي موردبررسي، اين مورفوتيپ­ها براي استفاده در صنايع فرآوري مناسب نبوده و مصرف تازه‌خوري دارند.

Assessment of genetic diversity and identification of important traits in a population is a basic pre-requisite for the choice of parents in breeding programme. Therefore, in order to study of genetic diversity in some Iranian onion morphotypes and using its results in breeding programs, seeds of 23 morphotypes were planted using a randomized complete block design with three replications in East Azarbaijan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center in 2010 and 2011. Combined analysis of variance indicated that there were great diversity among morphotypes for the studied traits. Cluster analysis, using ward’s method, grouped the morphotypes into three groups. Grouping based on morphological traits showed relative correspondence between genetic diversity and geographical pattern. In principal component analysis, the first three principal components accounted 79.70% of the total phenotypic variation. Morphotypes with higher values for the first component, would have higher yield and the morphotypes with lower values for the second component, would have higher quality. Morphotypes with higher values for the third component also would have higher dry matter percentage. Path analysis showed that bulb length had the largest significant positive direct effect (0.6) on bulb mean weight. Direct effect of bulb diameter was also significaint on bulb mean weight (0.22). The highest indirect effect of leaf length via bulb length was 0.55. Therefore, selection of plants with higher leaf length and higher bulb length and diameter could be more useful in breeding for increased yield in these population. ‘Qirmiz Rey-2’ and and ‘Gogan-2 pomegranate shaped qirmiz Azarshahr’ were superior morphotypes of this experiment. Due to the low percentage of dry matter, the morphotypes under study are not suitable for processing industry but suitable for fresh-market.