تجزيه‌وتحليل‌هاي آماري چندمتغيره صفات وابسته به عملكرد دانه در ارقام كلزاي بهاره

Multivariate analysis of the grain yield and related traits in spring rapeseed

به‌منظور بررسي صفات مؤثر بر عملكرد و نيز تعيين عوامل پنهاني دخيل در ايجاد تنوع و دسته‌بندي ژنوتيپ‌هاي كلزاي بهاره (Brassica napus L.) آزمايشي در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 17 ژنوتيپ در 4 تكرار در سال زراعي 1395-1394 در مزرعه‌اي در صفي‌آباد واقع در شهرستان دزفول اجرا گرديد. نتايج ضرايب هم‌بستگي نشان داد كه عملكرد دانه با وزن هزاردانه و تعداد دانه در غلاف بيشترين هم‌بستگي مثبت را داشت و در سطح احتمال 1 درصد معني‌دار بود. انجام رگرسيون مرحله‌اي براي كليه صفات نشان‌دهنده اهميت و نقش تعيين‌كننده صفات وزن هزاردانه، تعداد دانه در غلاف، شاخص برداشت و تعداد روز تا رسيدگي بر عملكرد ژنوتيپ‌ها بود. نتايج تجزيه مسير نشان داد كه صفات تعداد دانه در غلاف و وزن هزاردانه بيشترين اثر مستقيم مثبت را بر عملكرد دانه دارا بودند. نتايج تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي نشان داد كه صفات تعداد دانه در غلاف، وزن هزاردانه، شاخص برداشت و عملكرد دانه بيشترين هم‌بستگي را با مؤلفه اول و صفات تعداد روز تا رسيدگي، تعداد روز تا گل‌دهي و طول دوره گل‌دهي بيشترين هم‌بستگي را با مؤلفه دوم داشتند. با انجام تجزيه‌وتحليل عامل‌ها، دو عامل مهم شناسايي شدند كه عامل اول «صفات مرتبط با عملكرد و يا عامل مقصد فيزيولوژيك» و عامل دوم عامل «رشد رويشي» تعيين گرديد. بنابراين امكان استفاده از اين صفات در برنامه‌هاي اصلاحي براي بهبود عملكرد دانه ارقام بهاره كلزا به‌عنوان معيار انتخاب وجود دارد. تجزيۀ خوشه‌اي به‌روش وارد، ژنوتيپ‌ها را در 5 گروه قرارداد و بيشترين فاصلۀ ژنتيكي بين ژنوتيپ‌هاي گروه 1 و 5 مشاهده شد. بنابراين، پيش‌بيني مي‌شود كه تلاقي ژنوتيپ‌هاي گروه 1 و 5 بهترين دو رگ‌ها را ايجاد و در نسل‌هاي در حال تفرق تنوع مطلوبي براي برنامه‌هاي بهنژادي فراهم كند.

This experiment was conducted to investigate the identify traits explaining yield variation, recognize relationships between traits and classify accessions in spring rapeseed, at Dezful, Khozestan Province Iran, in the agricultural year in 2015–2016. A randomized complete block design with four replications was used. The results of stepwise regression analysis revealed that 1000-grain weight, number of pods per plant, HI and days to maturity significantly had more important effects respectively on seed yield. The results of path analysis indicated that the number of grain per pod and 1000-grain weight had the largest direct effects on the grain yield. According to the results of the principal component analysis, PC1 was moderately correlated with number of seeds per pod, 1000-seed weight and seed yield. PC2 was moderately correlated with days to flowering, days to maturity and plant height. The results of factor analysis exhibited two factors including sink factor (number of seeds per pod, 1000-seed weight and seed yield) and fixed capital factor (phonological traits). It seems that its seams possible to use their traits as a selection criteria in breeding programs for improve seed yield of spring rapeseed cultivars. using WARD method cluster analysis revealed five groups and there was highest genetic distance between 1 and 5 groups, thus predict that hybridization of between 1 and 5 groups could provide best hybrids and supply a desirable genetic diversity in segregated generations for breeding programs.