استفاده از خوشه بندي دو مرحله‌اي براي بررسي تاثير سهميه بندي بنزين بر رفتار مصرف‌كنندگان

Using two-step clustering algorithm to assess gasoline quota on gasoline consumption behavior

بخش حمل و نقل جاده‌اي بزرگترين بخش مصرف‌كننده‌ي بنزين در كشور است كه با رشد مداوم تقاضاي انرژي در طول زمان، در دهه‌هاي اخير با چالش‌هاي بزرگي مواجه بوده است. مهم‌ترين اين چالش‌ها، كمبود عرضه‌ي بنزين مصرفي بوده است. براي جبران اين كمبود، دولت ناچار به واردات بنزين به مقدار زياد بوده كه اختلاف قيمت خريد و فروش و پرداخت يارانه فشار مالي زيادي بر دولت وارد مي‌كرده است. در گام نخست دولت در تير ماه سال 1386 بنزين را سهميه‌بندي كرد كه سرانجام پس از 8 سال و در پي فراز و نشيب بسيار در سال 1394 در عمل منتفي شد. در اين مقاله با نگرش جديدي به روش‌هاي داده‌كاوي به اين موضوع نگاه شده است. بازه‌ي مورد مطالعه از سال 1384 تا 1389 بوده است. نتايج حاصل نشان مي‌دهد كه سهميه‌بندي بنزين در رفتار مصرفي مصرف‌كنندگان تاثير كوتاه‌مدت داشته است. همچنين نتايج حاكي از آن است كه به عنوان سياست‌هاي جايگزين، گسترش ناوگان تاكسيراني يك راه‌حل كوتاه مدت و گسترش مترو راه‌حل بلند مدت براي حل معضل حمل و نقل عمومي در تهران است.

The road transportation sector has been the greatest consumer of gasoline in the country. Continuously growing demand of the sector has caused serious challenges the most important of which has been the gasoline supply problem. The deficit caused by difference between import price and sales price of gasoline has always put pressure on the government’s budget. As the first step, to solve this problem, gasoline consumption was supplied by quota since July 2007 using smart cards. Unlike most studies which studied this policy from an economical point of view, using data mining techniques, this paper has a new approach. Two-step clustering is used for this purpose. Data are gathered from 2005 to 2010 for the city of Tehran. Since the period contains years before and after gasoline quota, the study results seem satisfactory to conclude about the gasoline quota effects. The results show that the policy had a short-term impact on the reduction of gasoline. Moreover taxi trips was a short term solution and that expansion of Metro lines is a long term solution to solve the road transportation sector dilemma.