سبكشناسي شعر طنز دهخدا

دورة ﻣﺸﺮوﻃﻪ، ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪﺗﺮﻳﻦ دورهﻫﺎي ﺗﺤﻮل ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود. در اﻳﻦ دوره ﻳﻜﻲ از ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ادﺑﻴﺎت ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﻤﻪ دﺳﺘﺨﻮش ﺗﺤﻮل ﮔﺮدﻳﺪ، ادﺑﻴﺎت ﻃﻨﺰ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺷﻌﺮ ﻃﻨﺰ اﺳﺖ. در دورة ﻣﺸﺮوﻃﻪ، ﺷﻌﺮاي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي ﻇﻬﻮر ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ دﻫﺨﺪاي ﻗﺰوﻳﻨﻲ ﻳﻜﻲ از آنﻫﺎﺳﺖ. وي ﻛﻮﺷﺶ ﺑﺴﻴﺎري در راه اﻋﺘﻼي ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻃﻨﺰ ﻛﺮده اﺳﺖ. در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﺷﻌﺎر ﻃﻨﺰ دﻫﺨﺪا ﺑﺮ اﺳﺎس ﻛﺘﺎب ﺳﺒﻚﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ، روﻳﻜﺮدﻫﺎ و روشﻫﺎ" از ﻣﺤﻤﻮد ﻓﺘﻮﺣﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. از ﻧﺘﺎﻳﺠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ، ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﻳﺪ در ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻃﻨﺰ، ﺷﺎﺧﺺ ﻛﻨﺎﻳﻪ" ﺑﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ درﺻﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان 51/39 ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ. ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﻓﺸﺎﮔﺮي" ﺑﺎ 29/44 %، "ﻃﻌﻨﻪ" ﺑﺎ 15/85 %، ﺑﺎ ﺑﺰرگﻧﻤﺎﻳﻲ و ﻛﻮﭼﻚﻧﻤﺎﻳﻲ" ﺑﻪ ﻣﻴﺰان 14/63%، "اﻇﻬﺎر ﻣﻌﻨﺎي ﺧﻼف ﻇﺎﻫﺮ ﻟﻔﻆ" ﺑﺎ 12/19% و ﻋﻴﻮب اﻓﺮاد" ﺑﺎ 11/32%، در ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻌﺪي ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ دﻫﺨﺪا در اﺷﻌﺎر ﻃﻨﺰ ﺧﻮد، ﺑﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﺮاﻋﺎت ادب و آﻣﻴﺨﺘﻦ دو زﺑﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ" ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ﺣﻀﻮر ﺿﺮباﻟﻤﺜﻞﻫﺎي ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ ﺷﻌﺮ ﻃﻨﺰ وي ﻏﻨﺎي ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﻧﺸﺎن داد، ﺳﺒﻚ ﻛﻨﺎﻳﻲ" و آﮔﺎﻫﻲﺑﺨﺸﻲ" از ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻃﻨﺰ دﻫﺨﺪا ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود.