توسعه يك سامانه تصميم يار چند معياره براي تخصيص منابع آب يك حوضه آبريز (مطالعه موردي سامانه انتقال آب مازندران-گلستان)

Development of a Multi-criteria Decision Support System for Water Resources Allocation in a basin (Case Study: Mazandaran-Golestan Water Conveyance System

مديريت منابع آب در حوضه هاي آبريز داراي ابعادي گسترده و پيچيده اي بوده كه خصوصا براي تصميم گيري جهت انتقال آب بين حوضه ها همواره با مسائل چالشي مانند اثرات زيست محيطي، اجتماعي و اقتصادي مواجه است. در اين پژوهش سامانه تصميم يار چندمعياره جهت تخصيص منابع آب شرب، صنعت و كشاورزي براي انتقال آب از مازندران به گلستان توسعه يافته است. برنامه ريزي منابع آب و تعيين آب مازاد قابل انتقال توسط مدل WEAP، تعيين ضرايب معيارهاي مختلف اقتصادي، اجتماعي، فني، منابع آب و زيست محيطي به كمك نرم افزار Expert Choice انجام و ارتباط بين موارد اشاره شده به كمك نرم افزار Excel صورت پذيرفت. سه گزينه انتقال آب شامل گزينه 1) انتقال آب از بالادست اراضي زراعي با انتقال آب مازاد كانال چالوس، گزينه 2) انتقال آب از بالادست اراضي زراعي بدون انتقال آب مازاد كانال چالوس، گزينه 3) انتقال آب از پايين دست اراضي زراعي در كنار دريا تعريف و با كمك ارزيابي چندمعياره مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه تخصيص 82/2 ميليون مترمكعب براي شرب و10/5ميليون مترمكعب براي مصارف كشاورزي با معيارهاي اقتصادي، اجتماعي، فني، منابع آب و زيست محيطي گزينه بهينه براي انتقال آب از استان مازندران به استان گلستان بوده (گزينه 2) و داراي بيشترين امتياز در ارزيابي چندمعياره معادل 7/33 مي باشد. مدل تصميم يار چندمعياره براساس گزينه منتخب توسعه يافته، بگونه اي كه امكان بررسي سناريوهاي مختلف وجود داشته و مي تواند تصميم گيرندگان و متوليان امر را در خصوص برنامه ريزي و تخصيص منابع آب در سطح حوضه ياري نمايد. نتايج خروجي مدل نشان داد كه در نظر گرفتن شاخص هاي اقتصادي به تنهايي نمي تواند منجر به تصميم درست در چگونگي تخصيص منابع آب و خصوصا انتقال آب از حوضه مبدا به حوضه مقصد باشد و علاوه بر ملاحظات اقتصادي مي بايست معيارهاي اجتماعي، زيست محيطي، منابع آب و فني را با بهره گيري از ارزيابي چندمعياره مد نظر قرار داد.

Water resources management in the basins has a wide and complex dimension, which is always faced with challenges such as environmental, socio-economic impacts, especially for decision-making on water transfer among basins. In this research, a multi-criteria decision Support system has been developed to allocate drinking, industrial and agricultural water and transfer water from Mazandaran to Golestan Provinces. Planning water resources, determining transferable surplus water by WEAP model, determining various coefficients of economic, social, technical, water resources and environmental criteria using Expert Choice software and their connection by Excel software were performed. Three Alternatives for transferring water including 1: transferring water from agricultural land upstream with Chalous excess water 2: transferring water from agricultural land upstream without Chalous excess water 3: transferring water from agricultural land downstream near the sea were defined and evaluated using multi-criteria evaluation. The results of the model showed that allocation of 82.2 million cubic meters for drinking and 10.5 million cubic meters for agricultural uses, considering the economic, social, technical, water resources and environmental criteria, is the optimum alternative for transferring water from Mazandaran province to Golestan province (Alternative 2) and it has the highest score (7.33) in the multi-criteria evaluation. Multi-criteria decision support system model was developed on the basis of the selected option, so that it is possible to examine different scenarios and can help decision-makers and planners to plan and allocate water resources at the basin level. The outputs of the model showed that considering economic indicators lonely could not lead to a proper decision for allocating water resources, especially for water transfer between the basins. Thus, in addition to economic considerations, it is necessary to consider the social, environmental, water resources and technical criteria using a multi-criteria evaluation