اندازه گيري درجه تمركز بازار شير در استان آذربايجان شرقي

Measuring the degree of milk market concentration in the province of East Azarbaijan

زمينه مطالعاتي: اهميت شير و فرآورده­هاي لبني در تغذيه و سلامت افراد جامعه موجب شده­است كه توليد و مصرف اين محصولات همواره مورد توجه سياست­گذاران قرار بگيرد. بروز نارسايي­هاي متعدد در بازار شير هر ساله نابساماني­هايي را در توليد و مصرف آن در مناطق مختلف كشور بوجود مي­آورد. در اين وضعيت هرگونه سياست­گذاري­ و برنامه­ريزي مناسب جهت ساماندهي بازار شير مستلزم شناخت ماهيت بازار شير و فرآورده­هاي آن مي­باشد. هدف: بدين منظور در مطالعه حاضر سعي شده­است ماهيت بازار شير و درجه تمركز آن در استان آذربايجان شرقي كه از جمله بزرگترين استان‌هاي توليد كننده شير و محصولات لبني در كشور محسوب مي­شود، بررسي گردد. روش­كار: براي اندازه­گيري درجه تمركز بازار شير از شاخص­هاي نسبت­هاي تمركز، هرفيندال، هانا - كي، آنتروپي مرتبه اول شانن و انحراف معيار لگاريتمي بهره گرفته­ شده­است. آمار و اطلاعات مورد نياز در تحقيق حاضر از سازمان­ها و موسسات مربوطه مانند سازمان جهاد كشاورزي استان آذربايجان­شرقي، شركت پشتيباني امور دام كشور، بانك مركزي، مركز آمار و شركت سهامي صنايع شير ايران جمع­آوري گرديد. نتايج: .نتايج نشان دادند كه ساختار بازار شير استان آذربايجان­شرقي در سطح دامداري­ها در سال­هاي 1389 و 1393 حالت انحصار چند جانبه بوده و به مرور زمان قدرت انحصاري بازار توليد شير بيشتر شده­است. همچنين ساختار بازار شير در سطح كارخانجات لبني از حالت رقابت انحصاري در سال 1389 به سمت انحصار چند جانبه در سال 1393 تغيير يافته­است. كاهش تعداد دامداريهاي فعال و تعطيلي برخي كارخانجات لبني از علل مهم افزايش تمركز در بازار شير استان آذربايجان­شرقي مي­باشند. نتيجه­گيري نهايي: اتخاذ سياست­هاي مناسب جهت كنترل و تثبيت قيمت نهاده­هاي خوراك دام از طرق مختلف مانند سرمايه­گذاري در واحد­هاي توليدكننده خوراك دام در داخل كشور (به جاي واردات) و گسترش فرهنگ مصرف شير از اقداماتي هستند كه به پويايي بيشتر بازار شير در استان آذربايجان­شرقي كمك مي­نمايند.

Introduction: The importance of milk and dairy products in the nutrition and health of the community has caused the production and consumption of these products always be considered by policy makers and planners in the country. Milk is a corruptible product that is used both as a final product and as a raw material for the production of other dairy products. Therefore, any problems and inadequacies in supply and demand affect the market of milk and dairy products. East Azarbaijan Province is one of the largest provinces producing milk and dairy products in the country, with an annual production of 842,000 tons of raw milk, the country's third rank. In the last years many problems such as fluctuations in the price of milk in the market, its poor distribution, rising prices of inputs (especially feed), and the high cost of production are affecting the milk industry and causing some disruptions in production and consumption of milk in this province. So, considering these conditions, the examination and recognition of the structure of the milk market is certainly inevitable in the design and development of market regulation programs for this valuable product as well as their effective implementation. The necessity of recognizing the structure of the various product markets has led to numerous studies in this field (Paarlberg and Haley 2001; Khodadkashi and Shahikitash 2005; Hatirli et al. 2006; Memarnejhad et al. 2009; Asiabani et al. 2012; Praveena and Samsai 2014; Khodaverdizadeh and mohammadi 2016). The review of these studies suggests that researchers often use the indicators of concentration ratios and Herfindahl-Hirschman to examine the structure of the market. Although different products have been considered in the studies, it seems that with all the importance of milk production and consumption in the East Azerbaijan province, there is no study on the identification of the milk market structure in this province. In the present study, the structure of the milk market and its degree of concentration in the East Azarbaijan province have been investigated to provide a detailed picture of the degree of competition and the oligopoly of this important and strategic product in the market. It is hoped that the results of the study could be effective in designing and developing milk market regulation programs and their effective implementation.