شرح 100 بيت از مصيبت‌نامۀ عطّار نيشابوري در تعريف صفات راه سلوك

در اين مقاله به بررسي و شرح 100 بيت از منظومه مصيبت نامه كه در بيان صفت راه سلوك است و نيز مقايسه ضمني تعاريف شيخ فريد الدين عطار نيشابوري با ساير عرفا و آنچه در كتب اططلاحات عرفاني ضبط شده است، مي پردازيم. عطار با تعريف صد صفت ستوده و نكوهيده، سالك را به راه راست رهنمون مي شود و پس از پايان اين صد بيت متذكرمي شود كه سخن در اين مقوله فراوان است و اگر بخواهد همه را به نظم درآورد،بيش از هزار بيت مي شود؛ از اين روي به همين صد بيت بسنده كرده،مي گويد:... هم برين صد بيت كردم اختصار زانكه كر گويم بچربد از هزار هر دلى را كين قدر معلوم شد آن دگرها نرمتر از موم شد چون صفات راه را پايان نبود بيش از اين گفتن مرا امكان نبود آنچه عطّار در اين صد بيت به عنوان صفات راه سلوك، از رذايل و فضايل اخلاقي بيان مي‌دارد،اغلب درساير آثار و كتب عرفاني نيز ذكرشده‌اند امّا آنچه قابل توجّه است اينكه تعاريف عطّار با تعاريف ساير شعرا و عرفا و نويسندگان بسيار متفاوت است و عمده تفاوت هم اين است كه عطّار هر صفت و يا اصطلاح عرفاني را فقط در يك بيت تعريف مي‌كند و اين تعاريف اغلب منحصر به خود عطّار است؛ حال آنكه شعرا،عرفا و نويسندگان،ديگرچه بسا بر اي بيان هر كدام از اين صفات سطرها بلكه صفحه‌ها قلم‌فرسايي كرده اند. ذكر اين مطلب نيز ضروري مي‌نمايد كه چند بيتي از اين صدبيت، مبهم است و شايد معني دقيقي نتوان براي آن ارائه داد.

this article has no abstract