بحران امنيتي در آسياي مركزي: دلايل و پيامدها

پس از فروپاشي شوروي، آسياي مركزي عرصه تهديدها و چالش هاي امنيتي متعدد بوده است. مناقشه هاي قومي و سرزميني، بي ثباتي سياسي، نداشتن توسعه اقتصادي و اجتماعي، تهديدهاي فرامليتي، جرايم سازمان يافته و بالاخره رقابت قدرت هاي منطقه اي و فرا منطقه اي مهم ترين چالش هاي امنيتي در آسياي مركزي بوده است. وجود اين چالش ها و مسائل حاد امنيتي، مشكلات امنيتي متعددي براي آسياي مركزي به ارمغان آورده و مانع از استقرار كامل صلح و ثبات در اين منطقه شده است. در اين نوشتار بر آن هستيم تا با بهره گيري از نظريات امنيتي جهان سوم، دلايل بحران امنيتي آسياي مركزي و تاثيرات آن را بر بازيگران منطقه اي و فرامنطقه اي بررسي كنيم. با توجه به مباحث مذكور، سوالات مقاله اين­گونه مطرح مي شود كه: پس از فروپاشي شوروري، چه عواملي زمينه هاي شكل گيري بحران امنيتي در آسياي مركزي را ايجاد كرده است؟ و بازيگران منطقه اي و فرامنطقه اي من جمله ايران، با توجه به اهميت موضوع و تاثير پذيري شديد از محيط امنيتي آسياي ميانه، چه اقداماتي در راستاي تامين منافع خود بايد به عمل آورند؟ فرضيه موقت ما هم اين گونه بيان مي شود كه با توجه به مطالعات امنيتي جهان سوم، علي رغم مجموعه اي از عوامل پيچيده داخلي و خارجي شامل: ساختارهاي اجتماعي و مذهبي، اوضاع اقتصادي، بحران هاي گسترده حكومت هاي مستبد؛ حضور كشورهاي فرا منطقه اي و منطقه اي براي كسب تامين منافع، با تحميل سياست هاي خود بر روندهاي امنيتي، سياسي، اقتصادي و اجتماعي آسياي مركزي تاثيرگذار هستند. در سازماندهي مقاله ابتدا به نظريه امنيت ملي در جهان سوم پرداخته مي شود و سپس در قالب تقسيم بندي متناسب با مكتب امنيتي كشورهاي آسياي مركزي، مسئله استقلال تحولات اين منطقه يا وابستگي به مجموعه امنيتي چين، روسيه، ايران؛ آمريكا، اتحاديه اروپا و اسرائيل مورد بررسي قرار مي گيرد.