مطالعۀ ساختاري هشت نمونۀ مطالعاتي كاغذ از اسناد بقعۀ شيخ صفي‌الدين اردبيلي متعلق به موزۀ ملي ايران

اسناد تاريخي بيانگر هويت و ارزش‌هاي ملي، مذهبي، هنري و تاريخي هر ملت است. شناخت عوامل سازندۀ كاغذ به شناخت فرهنگ‌هاي گذشته و تطور فنون مرتب بسيار كمك مي‌كند. اسناد متعلق به بقعۀ شيخ صفي‌الدين اردبيلي از كهن‌ترين مجموعه اسناد شناخته‌شدۀ دورۀ اسلامي ايران است كه با وجود ارزش‌هاي تاريخي منحصربه‌فرد، تا كنون تحقيقات و بررسي‌هاي آزمايشگاهي كاملي در حوزۀ شناخت فني عوامل سازندۀ كاغذهاي آن صورت نگرفته است. در اين پژوهش به‌منظور شناسايي نوع الياف، آهار، خمير و نوع پركنندۀ موجود در نمونه‌هاي مطالعاتي كاغذ از روش‌هاي شناسايي با معرف‌هاي رنگي، مشاهدات ميكروسكوپ نوري به روش عبوري و ميكروسكوپ الكتروني روبشي مجهز به طيف‌بيني پاشندۀ انرژي پرتو ايكس استفاده شد. نتايج نشان مي‌دهد كه در ساخت نمونه‌ها از الياف كتان و كنف استفاده شده است و تنها در سه نمونه افزون‌بر الياف گفته‌شده، الياف رامي هم مشاهده شد. علاوه‌بر اين، نتايج آزمون شناسايي خميركاغذ حاكي از آن است كه خمير به‌كاررفته در نمونه‌هاي بررسي‌شده از نوع كهنه پارچه است كه به روش دست‌ساز (مكانيكي) تهيه شده‌اند. همچنين براساس آزمون شناسايي آهار مشخص شد كه آهار موجود در نمونه‌ها از نوع پلي‌ساكاريدي (نشاسته) و پركنندۀ موجود در نمونه‌ها از نوع كربنات كلسيم است كه در دو نمونه، گچ و در يك نمونه، كائولن نيز تشخيص داده شد.