بررسي عوامل مؤثر بر فرسايش آبي در رسوبات مارني سازندهاي ميشان و آغاجاري در باختر بندرعباس

شناخت شاخص هاي مؤثر بر فرسايش پذيري مارن ها و طبقه بندي آن ها، در اصلاح و بهبود كاربري اين اراضي و كاهش فرسايش و رسوب زايي اهميت فراوان دارد، از اين رو در اين تحقيق به بررسي عوامل مؤثر بر فرسايش آبي در اراضي مارني دو سازند ميشان و آغاجاري در باختر بندرعباس پرداخته شده است. براي اين منظور، ابتدا با توجّه به نقشه هاي سنگ شناسي، شيب عمومي و كاربري اراضي، نقاط نمونه برداري تعيين و با استفاده از دستگاه شبيه ساز باران قابل حمل نوع كامفورست در صحرا، وضعيت توليد روانآب و رسوب واحدهاي مارني مورد بررسي قرار گرفت. 18 آزمايش باران ساز در شدّت 6/74 ميلي متر در دقيقه بارش بر روي محل هاي نمونه برداري با در نظر گرفتن حداقل 3 تكرار در دو واحد مارني ميشان و آغاجاري در باختر بندرعباس در شيب هاي 10 و 20 درجه در دو نوع فرسايش سطحي و خندقي، انجام شد و 18 نمونه ي روانآب و رسوب برداشت گرديد. 18 نمونه ي خاك سطحي در محل پلات باران ساز نيز جهت آناليزهاي فيزيكي و شيميايي برداشت شد كه همگي مورد آناليز دانه بندي نيز قرار گرفتند. خصوصيات شيميايي شامل پارامترهاي هدايت الكتريكي (EC)، درجه ي اسيديته (pH)، ماده ي آلي (OC)، كاتيون ها و آنيون هاي محلول، نسبت جذب سديم (SAR)، آهك، گچ و ظرفيت تبادل كاتيوني (CEC) است. حدود آتربرگ 6 نمونه از خاك هاي مارني هم اندازه گيري شد. پس از انجام آزمايشات مشخص شد در دو سازند ميشان و آغاجاري، مقدار گل در فرسايش سطحي نسبت به فرسايش خندقي بسيار بيشتر است. از فرسايش سطحي به خندقي و تونلي شدّت فرسايش و ميزان توليد رسوب بالاتر مي رود. در فرسايش سطحي، مارن ميشان نسبت به مارن آغاجاري داراي رس و سيلت بيشتري مي باشد و لذا مقاومت بيشتري در برابر فرسايش و انتقال رسوب نشان مي دهد. در اراضي اين منطقه ، فرسايش پذيري ذاتي در مارن هاي سازند ميشان و آغاجاري به ترتيب 2/76 و 5/27 برابر حد مجاز فرسايش در حال وقوع است. در اين تحقيق براي اولين بار شاخص نسبت مقدار ماسه به مجموع سيلت و رس به عنوان معيار شاخص فيزيكي براي تفكيك دو شكل فرسايش سطحي و خندقي از يكديگر ارائه شد. مارن هاي با فرسايش خندقي نسبت به انواع با فرسايش سطحي، داراي مقادير بالاي اين شاخص هستند. در ضمن بررسي استعداد روانگرايي نمونه ها مشخص كرد كه در نمونه هاي با استعداد روانگرايي، شكل فرسايش خندقي توسعه دارد.