بررسي تغيير كاربري اراضي بر خصوصيات فيزيكو شيميايي و فرسايش خاك (مطالعه موردي: حوزه آبخيز كفترگار شهرستان بهشهر)

تغيير كاربري اراضي، قطع يكسره ي درختان، جنگل ها و تبديل مراتع به اراضي كشاورزي باعث تخريب يا اخلال در اكوسيستم هاي طبيعي، كاهش ظرفيت توليد فعلي يا آينده ي خاك شده و اثرات زيانباري بر خصوصيات فيزيكي ـ شيميايي خاك دارد. اين پژوهش با هدف بررسي نقش تغيير كاربري اراضي بر برخي از خصوصيات فيزيكي ـ شيميايي خاك و متغيرهاي مؤثر آن بر شاخص فرسايش پذيري در حوزه ي آبخيز كفترگار انجام شد. بدين منظور از سه كاربري جنگل، مرتع و زراعت، ۷ نمونه خاك در قالب طرح بلوك به صورت كاملاً تصادفي، از دو لايه ي سطحي ۱۰-۰ و ۲۰-۱۰ سانتي متر در هر كاربري برداشته و مقايسه شد. نتايج نشان داد كه ميزان ماده آلي در اراضي زراعي و مرتعي در مقايسه با كاربري جنگل، كاهشي برابر با 35/70 و 21/85 درصد در لايه ي ۱۰-۰ سانتي متر و 36/22 و 22/64 درصد در لايه ي ۲۰-۱۰ سانتي متر داشته است. حداكثر نيتروژن كل در لايه ي ۱۰۰ سانتي متر در كاربري جنگل، به ميزان 0/37 درصد و حداقل آن در لايه ي ۲۰-۱۰ سانتي متر در كاربري زراعي، به ميزان 0/16 درصد مشاهده شد كه كاهشي معادل با 56/75 درصد را نشان داد. وزن مخصوص ظاهري، PH و ميزان درصد ماسه خاك طي تغيير كاربري جنگل، افزايش و تخلخل خاك، ظرفيت تبادل كاتيوني، ميزان درصد سيلت و رس آن كاهش يافته است. نتايج نشان داد كه فرسايش پذيري خاك به دليل كاهش پوشش گياهي پايا، ماده آلي خاك، تخريب ساختمان آن و پايداري خاكدانه ها طي تغيير كاربري جنگل، افزايشي حدود 1/5 برابر داشته است.