كاركرد تفأل در خمسۀ نظامي گنجوي

تفأل زدن و به فال نيك و بد گرفتن افراد و رويدادها از سنت هاي رايج در جوامع قديم بوده است. فالگيري نوعي پيشگويي حوادث آينده بود كه در بسياري از موارد باعث دلگرمي و آرامش صاحب فال يا برنامه ريزيهاي او براي جلوگيري از ضررهاي احتمالي ميشد. از تفأل در آثار گوناگون تاريخي، ادبي و علمي سده هاي نخستين زبان فارسي پس از اسلام، فراوان ياد شده است. حكيم نظامي در قرن ششم هجري در ميان منظومه هاي پنجگانۀ خود به اين باور و عرف رايج در جامعه اشاره كرده است. اين پژوهش با هدف بررسي كاركرد تفأل در خمسۀ نظامي گنجوي براي نمايش دادن باورها و گونه هاي فالگيري در پنج گنج نظامي و معرفي انواع تفأل، تعبير و فالگيري در آثار او انجام شده است. پژوهش حاضر به شيوه كتابخانه اي همراه با استخراج انواع فال از آثار اين شاعر و دسته بندي آنها از طريق بررسي مقاله ها و كتابهاي مربوطه شكل رفت.نتايج بدست آمده حاكي از آن است كه با توجه به فراواني اشارات نظامي به تفأل، خود شاعر عقيده اي به اين موضوع ندارد؛ اما براي شناساندن اوضاع جامعه و نوع نگاه و تفكر مردم هم روزگار خود، بدان پرداخته است در آثار او اين كار به دو شيوه رواج دارد؛ گاه در شكل هاي تفأل نيك و بد گرفتن و گاه به شيوۀ تعبير كه به روش هاي تفأل، قرعه زدن و بخت آزمايي با گردو بوده است.