تحليل توصيفي ـ مقايسه‌اي توصيه‌هاي اخلاقي منظوم مولوي و سعدي

شناخت تخصّصي يك پديده، در گرو سنجش و مقايس آن با پديده هاي همنوع است. مولوي و سعدي با آموزه هاي اخلاقي خود درصدد هدايت و به تعالي رساندن مخاطب خويشند؛ امّا مقايسه توصيه هاي اخلاقي ايشان مبيّن وجوه اساسي افتراق و گزينش دو راه متفاوت در فراخوان اخلاقي است. هر كدام از اين دو راه در جذب مخاطب و تأثيرگذاري بر او اقبالي كمنظير دارند. بنابرين پژوهش در اين امر، علاوه بر آشكار كردن بخشي از روشهاي هنري و مؤثّر وعظ اخلاقي، به شناخت بهتر سبك شخصي مولوي و سعدي- در پرتو مقايسه - كمك ميكند.اين پژوهش با استناد بر توصيه هاي اخلاقي مستخرج از آثار مولانا و سعدي و ذكر شواهد، به اين مهم دست مييازد كه سعدي در فراخوان اخلاقي خود، بر عقل و استدلال تكيه خاص دارد و در اين راستا از يك شيوه تقابلي ويژه - كه از ويژگيهاي مهم سبكي اوست - بهره ميبرد؛ اين درحالي است كه اتّكاء مولانا در توصيه هاي اخلاقي، بر شرع و نَقل و اصول عرفاني است. از منظري ديگر، سعدي بر منبر وعظ، حضوري پررنگ دارد و از انگيزه هاي دنيوي نيز براي ترغيب مخاطب، به كسب فضايل بهره وافي ميبرد؛ امّا مولانا پشت نام معشوق، پنهان است و بي اعتنا به دنيا، مخاطب را به تخلّق به اخلاقي نيكو، كه آخرتي بهتر را براي او رقم ميزند، فرا ميخواند.