بازخواني انتقادي آراي ژيليو در اعتبارسنجي تفسير روايي سده نخست هجري

آغاز تفسير از جمله مباحث مهمي است كه در تاريخ تفسير بدان توجه شده‌است. خاورپژوهان هم توجه ويژه‌اي به اين مسئله دارند. قسمتي از مقاله «تفسير در دوران صدر اسلام و سده‌هاي ميانه» اثر ژيليو، خاورپژوه معاصر، درباره آغاز تفسير و اعتبارسنجي آن است. در اين اثر، ژيليو پيشينه تفسير روايي دوره نخستين را به طور ويژه بررسي كرده‌است. از ديدگاه او، دوران نخستين تفسير روايي به صورت شفاهي و مكتوب عبارتند از: 1ـ تفسير پيامبر(ص) كه نقطه عزيمت است. 2ـ تفسير صحابه كه دَه تن از آنان جزو مفسران مشهور هستند. 3ـ تفسير تابعان كه مثل دوره صحابه، دَه تن از آنان جزو مفسران مشهورند. 4ـ آغاز نگارش تفسير كه متأخر از سه دوره پيشين است. ژيليو معتقد است تفسير سه دوره اول، دوره شفاهي تفسير بوده كه مصادف با سده نخست هجري است و از نظر كميت روايات تفسيري و كيفيت طرق آن‌ها اعتبار چنداني ندارد. همچنين، از ديدگاه او، تفسير دوره چهارم، يعني دوره كتابت تفسير روايي، از سده دوم آغاز مي‌شود. از اين رو، اعتبار تفسير روايي از نظر مكتوب بودن نيز ضعيف است. اما بر اساس منابع اسلامي، تفسير روايي دوران نخستين، برخلاف ديدگاه ژيليو ويژگي‌هاي زير را دارد: 1ـ تفسير شفاهي كه شامل سه دوره اول است، از نظر كميت روايات، تعداد راويان و طرق روايات، وسيع‌تر و موثق‌تر از آن چيزي است كه ژيليو ادعا ميكند. 2ـ زمان شروع تفسير مكتوب روايي به قبل از سده دوم، يعني سده نخست بازمي‌گردد.