بررسي فرونشست زمين، چشم‌اندازها وتحولات ژئومورفولوژي ناشي ازآن در دشت‌هاي تراكمي مطالعه موردي: دشت نيشابور

فرونشيني سطح زمين از جمله مخاطرات محيطي است كه بشر در دهه هاي اخير به بدليل برداشت بي رويه از منابع آب زيرزميني در دشت هاي آبرفتي با آن مواجه شده است. اين پديده همانند ساير مخاطرات مانند زلزله، خشكسالي، سيل، طوفان و لغزش از جمله موانع توسعه اقتصادي اجتماعي و عمراني به شمار مي رود. دشت نيشابور از جمله مهمترين دشت هاي استان خراسان رضوي از نظر كشاورزي و تراكم جمغيتي است كه با اقليمي خشك و نيمه خشك در شمال شرق ايران قرار دارد. در اين مقاله با توجه به افت سطح آب هاي زيرزميني كه حاصل آن نشست زمين و ايجاد شكاف در بخش هاي مختلف اين دشت بوده، تغييرات ژئومورفولوژيكي دشت و شكاف ها و ترك هاي حاصل از فرونشست زمين بررسي شده است. در اين پژوهش از داده هاي ماهواره اي Landsat و Spot و نرم افزارهاي ArcGIS Surfer, و Excel در تجزيه و تحليل داده ها استفاده شده است. همچنين با پيمايش هاي صحرايي و اندازه گيري تعدادي از عوارض ژئومورفيك، در نهايت به تقسيم بندي عوارض و علل ايجاد فرم هاي ژئومورفيك حاصل از نشست زمين پرداخته شده است. نتايج اين تحقيق نشان داد كه افت شديد آب زيرزميني در سال هاي اخير منجر به بروز مخاطره ژئومورفولوژيكي فرونشست در اين دشت شده است. بر اثر اين نشست، ترك ها و شكاف هايي در دشت با اشكال و عمق و طول متفاوت ايجاد گرديده است. تغييرات اين اشكال در طول زمان موجب ايجاد فرم هاي متفاوت و عوارض متعددي به ويژه در شمال غرب، جنوب و جنوب شرق دشت گرديده كه شامل شكاف هاي طولي ممتد، شكاف هاي منقطع، حفرات مدور، چاله هاي وسيع و فروچاله ها بوده كه اين عوارض باعث تخريب برخي از اراضي كشاورزي و كانال هاي آبياري شده، همچنين باعث تغيير شيب زمين در برخي نواحي و تهديد شبكه هاي انتقال نفت و گاز و ساير تأسيسات عمراني از جمله خط آهن سراسري تهران به مشهد و كاهش برگشت ناپذير ظرفيت مخزن آبخانه شده است.