اثرهاي خزش شهري در تغيير كاربري زمين هاي روستاهاي پيراموني كلانشهر تهران (مطالعه موردي محور تهران-دماوند)

سابقه و هدف: از جمله پيامدهاي عمده شهرنشيني شتابان ، گسترش مكاني فضايي شهر ها و خورندگي روستاها و زمين هاي پيراموني آن هاست كه در كلانشهرها نمود بسياري داشته است.خزش و گسترش ناموزون كلانشهر تهران به نواحي پيراموني، منجر به بروز نابساماني و عدم تعادل در عرصه هاي اجتماعي، اقتصادي و سازمان فضايي روستاهاي پيراموني شده است.در دهه هاي اخير آناليز رشد شهري از منظر هاي گوناگوني آغاز شد .اين پديده درايران در نيم قرن اخير با برجستگي زيادي همراه بوده است. و در آغاز در مادر شهر ها و شهرهاي بزرگ اتفاق افتاد ولي به تدريج بر اثر سياست هاي تمركز گرايانه سكونتگاهي به شهرهاي متوسط و مياني نيز انتقال يافته است. در ناحيه مورد مطالعه در سه دهه اخير رشد شتاباني در گسترش سطح داشته است و سبب بروز مسايل بسيار محيط زيستي و تغيير هاي سريع در عملكرد اقتصادي روستاها و تغيير منبع هاي طبيعي ارزشمند شده است. از اين رو اين تحقيق در نظر دارد با واكاوي و تحليل دقيق پديده خزش نحوه و ميزان تغيير هاي كاربري زمين ها و پوشش زمين در ناحيه مورد مطالعه را بررسي و با بيان راه حل هاي علمي اثر هاي زيان بار آن را كاهش دهد.مواد و روش ها: براي آناليز دقيق اثر هاي پديده خزش از روش توصيفي و تحليلي استفاده شد. در اين روش بعد از گردآوري داده ها شامل تصاوير ماهواره اي لندست با سنجنده هاي TM و ETM و OLI و پس از تفسير بصري تصاوير ماهواره اي به لحاظ عاري بودن از خطاهاي راه راه شدگي، لكه هاي ابر با استفاده از تكنيك هاي سنجش از دور و سيستم هاي اطلاعات مكاني روند تغيير هاي كاربري زمين ها و پوشش زمين در سال‌هاي ۱۹۸۶ ، ۲۰۰۲، ۲۰۱۸ ميلادي به تفكيك و در چهار كاربري، زمين شهري و انسان ساخت زمين هاي جنگلي مرتع ها و راه آغاز گرديد.پس از آن عمليات طبقه بندي نظارت شده با الگوريتم SVM ، آشكار سازي و تعيين الگوي خزش در ناحيه مورد مطالعه انجام شد.نتايج و بحث: محاسبات انجام شده گوياي آن ست كه در محور تهران – پرديس دماوند بر اثر رشد خزنده به شكل گسسته و در برخي نقاط پيوسته بيش ترين تغييرات  به لحاظ افزايش ، مربوط به كاربري زمين هاي شهري و انسان ساخت 9/06 درصد و  نيز راه ۱ درصد مي‌باشد كه اين روند رو به افزايش سبب كاهش دو پوشش مراتع و زمين هاي جنگلي بترتيب به ميزان9/07 و0/1 درصد شده است. پس از عمليات ميداني و برداشت عوارض نمونه با گيرنده‌هاي GPS دو فركانسه و معرفي آن به نرم افزار ، طبقه بندي عوارض با روش ماشين‌هاي بردار پشتيبانبا  ميانگين دقت كلي 96/62% و ميانگين ضريب كاپاي  85/33% انجام شد. بيشترين تغيير ها مربوط به كاربري‌هاي زمين شهري و انسان ساخت و راه بوده كه در ناحيه مورد مطالعه بيشتر زمين هاي جنگلي تبديل به شهرك‌هاي صنعتي و ويلاهاي تفريحي شده است.اين موضوع منجر به افزايش مهاجرت از روستا ها به پيرامون كلانشهر تهران شده و بدنبال آن نياز به زمين هاي شهري و در نهايت شكنندگي و ناپايداري منابع محيط زيست صورت گرفته است. در محور تهران – پرديس دماوند تغيير هاي ياد شده توسط عامل ها و نيروهاي مختلف و در جريان گسترش فضايي ناموزون آن صورت گرفته است.نتيجه گيري: در بررسي مربوط به تحولات فضايي و تغيير هاي كاربري زمين ها و پوشش زمين توجه به اين مطلب كه كدام كاربري به آرامي و كدام كاربري با سرعت بيشتري تغيير مي كند از اهميت بالايي برخوردار است.در اين تحقيق نمايان شد كه در مورد بررسي زمين هاي جنگلي نسبت به ديگر زمين ها بيشترين ميزان تغيير را داشته اند. بنابراين اگر برنامه ريزي دقيق و سياست گذاري هاي لازم و نظارت مستمر براي جلوگيري از اين روند صورت نگيرد آثار زيان بار و جبران ناپذير محيط زيستي در پي خواهد داشت.