كاهش تراز آب درياچه اروميه و تاثير آن بر وضعيت مناطق روستايي (مطالعه موردي: دهستان دول، شهرستان اروميه)

سابقه و هدف: مهمترين مخاطره طبيعي كه در سال‌هاي اخير در ايران درحال رخ دادن است، كاهش سطح آب درياچه اروميه مي‌باشد كه هزينه‌ي زيادي را در ابعاد اقتصادي، اجتماعي و محيط زيستي متوجه ساكنان روستايي پيرامون خود كرده است. پژوهش حاضر با هدف بررسي پيامدهاي خشك‌شدن درياچه اروميه بر وضعيت اقتصادي، اجتماعي و ‌محيط زيستي دهستان دول شهرستان اروميه صورت گرفت. مواد و روش ها: اين پژوهش از نوع مطالعات كاربردي بوده و روش آن از نوع توصيفي – پيمايشي مي‌باشد و به‌منظور دستيابي به اين هدف از روش علي - مقايسه‌اي استفاده گرديد. جامعه آماري آن را سرپرستان خانوارهاي دهستان دول شهرستان اروميه در استان آذربايجان‌غربي تشكيل مي‌دهند (2130نفر) كه در قسمت جنوب‌غربي درياچه اروميه قرار گرفته است. حجم نمونه از طريق جدول مورگان به تعداد 152 نفر برآورد و از طريق روش انتساب متناسب بين روستاهاي دهستان تقسيم گرديد و در انتها با استفاده از روش نمونه‌گيري تصادفي ساده، پاسخگويان انتخاب گرديدند. ابزار تحقيق پرسشنامه‌اي بود كه روايي آن بر اساس تحقيق‌هاي پيشين و نظرهاي اساتيد و كارشناسان تائيد و براي تعيين ميزان پايايي از ضريب آلفاي كرونباخ1استفاده گرديد كه براي هريك از سنجه‌هاي اقتصادي، اجتماعي و ‌محيط زيستي به‌صورت مجزا محاسبه شد. تجزيه و تحليل داده‌ها از طريق نرم‌افزار SPSS صورت گرفت كه افزون بر آمار توصيفي، از آمار استنباطي نظير آزمون‌هاي مقايسه‌اي استفاده گرديد. نتايج و بحث: نتايج پژوهش نشان داد خشك‌شدن درياچه اروميه بر وضعيت اقتصادي، اجتماعي و محيط زيستي روستاهاي مورد مطالعه تاثير گذاشته است. به‌طوريكه افزايش هزينه تامين آب كشاورزي و كاهش اشتغال در بخش كشاورزي در حوزه اقتصادي، افزايش ياس و نااميدي نسبت به آينده و كاهش تمايل به فعاليت فرزندان در محيط روستايي و شغل كشاورزي در حوزه اجتماعي و افزايش بيماري‌هاي گياهي و كاهش ميزان سطح آب چاه‌ها در حوزه ‌محيط زيستي بيشترين تغييرات را نسبت به دوره قبل داشته‌اند. همچنين نتايج آماري نشان داد، مناطق بر حسب دوري و نزديكي به سواحل درياچه، پيامدهاي متفاوتي را تجربه نموده‌اند، به‌طوريكه با دور شدن از ساحل‌هاي درياچه، پيامدهاي خشك شدن درياچه كمتر مي‌شود و برعكس. نتيجه گيري: بايد توجه داشت كه كليت حفظ محيط در قالب جلوگيري از بروز سانحه‌هاي طبيعي و غيرطبيعي از جمله اموري است كه ارتباط مستقيم با امنيت انسان‌هاي زنده دارد. بنابراين، شناسايي عامل‌هاي كليدي و پيامدهاي آن جهت انتخاب راهكارهاي مناسب براي مقابله درست با آن مستلزم تلاش همگاني است كه با بحث و بررسي فراوان و مديريت صحيح اين امر ميسر مي‌شود تا ميزان آمار تخريبي آن كاهش يابد. همچنين مي‌توان با حمايت سازمان‌هاي دولتي بويژه وزارت جهاد كشاورزي و سازمان‌هاي متبوعه با آزمايش خاك زمين‌هاي روستاهاي حاشيه درياچه اروميه و سپس آشنا كردن روستاييان با كشت محصول‌هاي با نياز آبي كم و نهادها و بذرهاي مقاوم در برابر شوري خاك و اختصاص بودجه‌هاي عمراني، خدماتي، اجراي پروژه‌هاي مختلف و ايجاد اشتغال براي روستاييان در زمينه صنايع تبديلي و تكميلي، صنايع دستي، غذاهاي محلي، فعاليت‌هاي گردشگري و فعاليت‌هايي كه نياز به آب كم دارند و جذب نيروي كار آزاد شده از مشاغل جانبي درياچه اروميه در اين بخش فراهم گردد تا وضعيت اقتصادي، اجتماعي و ‌محيط زيستي روستاييان حاشيه درياچه اروميه بهبود يابد.