رويكردهاي مختلف تعيين شايستگي مرتع براي بهره‌‌برداري از گياهان دارويي (مطالعه موردي: مراتع كوهستاني ارشد‌‌ چمن، سهند، آذربايجان‌شرقي)

تعيين شايستگي مرتع براي بهره‌‌برداري از گياهان دارويي، از اهميت خاصي برخوردار است. اين مطالعه با هدف معرفي برخي از معيارها و شاخص‌‌هاي مؤثر بر تعيين شايستگي مرتع براي بهره‌برداري از گياهان دارويي و بررسي تفاوت بين نتايج استفاده از رويكردهاي مختلف تعيين شايستگي انجام شد. بدين‌منظور، شايستگي‌‌ مراتع كوهستاني ارشدچمن ‌‌سهند، از لحاظ بهره‌‌برداري گياهان دارويي ارزيابي شد. نتايج نشان داد كه براساس روش عامل محدودكننده (روش رايج تعيين شايستگي ‌مرتع)، 2% از مراتع داراي شايستگي خوب، 6% داراي شايستگي متوسط، 77% داراي شايستگي كم و 15% غيرشايسته براي بهره‌‌برداري بودند. بر مبناي روش رياضي (استفاده از فرايند تحليل سلسله مراتبي)، 4% از مراتع داراي شايستگي خوب، 26% داراي شايستگي متوسط، 45% داراي شايستگي كم و 25% غيرشايسته براي بهره‌‌برداري بودند. كاربرد روش تلفيق‌‌نظري (دستورالعمل پيشنهادي) نيز نشان داد كه 39% از مراتع داراي شايستگي خوب و 61% داراي شايستگي متوسط بودند. به‌‌طور كلي، مشاهده شد كه بين طبقات شايستگي حاصل از روش عامل محدودكننده با روش رياضي تفاوت معني‌‌داري وجود ندارد ولي بين طبقات روش مذكور با دستورالعمل ‌پيشنهادي، تفاوت وجود دارد و كلاس‌‌هاي شايستگي متفاوتي براي مساحت مشخصي از مرتع حاصل مي‌شود. از اين‌‌رو، پيشنهاد مي‌‌شود ميزان صحت يافته‌‌هاي اين مطالعه، به‌‌منظور دستيابي به نتيجه كاربردي، در سال‌‌هاي متفاوت از نظر وقايع آب و هوايي و مكان‌‌هاي ديگر با خصوصيات فيزيكي متفاوت نيز آزمون شود. در مجموع، بر مبناي تلفيق نتايج رويكردهاي مختلف و به لحاظ محدوديت‌‌هاي فيزيكي و محيطي، محدوده مورد پژوهش شايستگي اندكي براي بهره‌برداري از گياهان دارويي دارد. بر همين اساس و با هدف كاهش فشار دام بر مراتع و افزايش تنوع گياهان دارويي، بايد در چارچوب استفاده چندمنظوره از مرتع بر ديگر جنبه‌هاي استفاده از مراتع منطقه مانند زنبورداري و گردشگري آزاد در مرتع توجه بيشتري بايد بشود.