بازخواني قالي تصويري هوشنگ شاهي با روش اسطوره‌شناسي تطبيقي كنش‌گرا

Reading the Hooshang Shahi's Pictorial Rug with the Comparative Mythology Method

قالي‌هاي تصويري، از جمله مهم‌ترين دستاوردهاي هنر طراحي و بافت قالي در دوره‌ قاجار محسوب مي‌شوند و يك مجموعه نسبتاً پرتعداد از اين قالي‌ها، مجموعه قالي‌هاي هوشنگ شاهي است كه در آن دوره، به بستري براي تصويرگري شاه زمانه در قالب هوشنگ شاه بدل شده بود. اين بازنمايي در طول دوره قاجار در فرش‌هاي تصويري، در ابعاد وسيع (به‌لحاظ تعداد و پراكندگي جغرافيايي) تكرار شد. شكل‌گيري يك‌باره اين آثار در دوره قاجار و حجم و تنوع آنها، اين پژوهش را بدان رهنمون شد كه به چرايي و چگونگي بازنمايي شاه زمانه تحت عنوان هوشنگ شاه در دوره مذكور بپردازد. از اين‌رو، پژوهش پيش رو با مد نظر قرار دادن اين قالي‌ها و انتخاب يك نمونه از اين مجموعه، در پي يافتن پاسخ به اين سؤالات است كه چرا بافنده دوره قاجار، در طراحي اين قالي‌ها، دو شخصيت از دو پارادايم كاملاً متفاوت را به‌صورت هم‌ارز در نظر مي‌گيرد؟ در پس اين اين‌هماني، چه علتي نهفته است؟ مقاله حاضر با شيوه‌اي تطبيقي، به تجزيه‌وتحليل اطلاعات گردآوري‌شده از منابع كتابخانه‌اي پرداخته و با مطالعه يك نمونه از قالي‌هاي هوشنگ شاهي با روش اسطوره‌شناسي تطبيقي كنشگري ژرژ دومزيل، به بررسي تأثيرات فرهنگي دوره قاجار بر شكل‌گيري اين قالي‌ها توجه كرده است. يافته‌هاي پژوهش در اين مقاله، نشان‌دهنده آن است كه در دوره قاجار با رجعتي كه به گفتمان باستان‌گرايي وجود داشته، هنرمندان طراح (بافنده) اين قالي‌ها سعي كرده تا با بازسازي طرح نظام طبقاتي حاكم در زمان هوشنگ شاه و برقراري مناسبات هدفمند ميان اعضاي اين طبقات، سعادت جامعه را در گرو پيوستگي نظام‌مند اين طبقات معرفي كنند. در اين روايت و متعاقباً در اين قالي‌ها، پيوستگي مذكور، در گرو وجود حاكمي است كه خود در همه‌ زمينه‌ها سرآمد باشد تا بتواند همه‌ اركان جامعه را به هم وصل كرده و يك كل يكپارچه را به وجود بياورد.

Pictorial Rugs are one of the most important achievements of rug designing during the Qajar period and a relatively large collection of these rugs is a collection of Houshang Shah rugs, which at that time became the bedrock for Shah on time illustration in the form of Houshang Shah. During the Qajar period, this representation was repeated on a large scale (in terms of number and geographical distribution) on pictorial rugs. The formation of these works at the time of the Qajar period and their volume and variety led this research to study why and how King Zamaneh was represented under the name of Houshang Shah during the mentioned period. The present study tries to answer the following questions by considering these versions of Houshang Shahichr('39')s rug in the Qajar period and selecting one of them: Why did the rug weaver of Qajar era consider two characters from two completely different paradigms to be the same? What is the reason? The present study chose a comparative approach and selects the comparative mythology method and the Georges Douzil’s trifunctional theory for studying the case of this research. Studying the case of this research is based on scholar resources and direct narrative texts, to analyze the data of this research in a systematic and methodical way. The result of this study, knowing that the design of Houshang Shahi rug is derived from the archaic discourse of its own times, shows that the designer of this particular rug has tried to design societychr('39')s welfare by designing a classic system and establishing objective relations among members of the classes. It depends on the systematic unity of these classes. an‎d this unity depends on the existence of a ruler that is self-sufficient in all fields, so that he can connect all elements of society and create an integrated whole.