مطالعه تطبيقي تزئينات معماري در نگاره‌هاي شاهنامه بايسنقري و هفت‌اورنگ ابراهيم ميرزا

A Comparative Study of Architectural Decoration in the Baysonghori Shahnameh and Ibrahim Mirza's Haft Awrang Paintings

شاهنامه بايسنقري و هفت‌اورنگ ابراهيم ميرزا، دو اثر شاخص هنر نگارگري ايراني بوده كه در منطقه خراسان بزرگ در فاصله تاريخي بيش از يك قرن ولي تقريباً در يك حوزه جغرافيايي، تصويرگري شده‌اند. با توجه به اينكه تزئينات بناها در گذر زمان فرسوده شده و از بين رفته، نسخ مصور حاوي ابنيه مي‌توانند به‌عنوان سندي تصويري براي شناسايي تزئينات وابسته به معماري در يك منطقه جغرافيايي باشند. پرسش‌هايي كه مطرح شده، اينها هستند كه معماري و عناصر تزئيني آن در نگاره‌هاي مورد بحث، چه جايگاهي دارند؟ چه شباهت‌ها و تفاوت‌هايي در ترسيم تزئينات معماري اين دو نسخه وجود دارند؟ هدف از اين تحقيق، تطبيق تزئينات معماري در دو نسخه شاخص نگارگري در منطقه خراسان با فاصله بيش از يك قرن است. اين پژوهش، به روش توصيفي- تحليلي و تطبيقي انجام ‌شده و شيوه يافته‌‌اندوزي، كتابخانه‌اي بوده است. شش نگاره از 22 نگاره شاهنامه بايسنقري و 12 نگاره از 28 نگاره هفت‌اورنگ كه داراي بناي معماري بوده، به روش انتخابي و هدفمند برگزيده شدند. نتايج نشان مي‌دهند كه اهميت بناهاي معماري در شاهنامه بايسنقري بيشتر است و تمام صفحه، به تصويرسازي بنا اختصاص داده ‌شده، اما در نگاره‌هاي هفت‌اورنگ اغلب، بنا بخشي از تصوير بوده و در تركيب با عوامل طبيعت شكل‌ گرفته است. كتيبه‌هاي شاهنامه بايسنقري، عنصري اصلي از معماري بنا محسوب مي‌شوند، اما در هفت‌اورنگ، ساختاري ساده‌ داشته و بيشتر جنبه تزئيني دارند. تنوع تصويري و نقوش هندسي و گياهي رنگارنگ در هفت‌اورنگ، بيشتر به چشم مي­ آيند. در هفت‌اورنگ، نقاشي‌هاي ديواري جايگاه مهم‌تري داشته‌اند، اما در شاهنامه بايسنقري، نقاشي ديواري بسيار كم‌رنگ جلوه كرده است.

Baysonghori Shahnameh and Ibrahim Mirzachr('39')s Haft Awrang are two prominent works of Iranian paintings that have been illustrated in the great Khorasan region for more than a century, but almost in a geographical area. Given that, buildingschr('39') decorations are worn out and destroyed over time, the illustrated manuscript containing buildings can serve as a visual document to identify architectural-related decorations in a geographical area. The questions that arise are, what is the position of the architecture and its decorative elements in the paintings? What are the similarities and differences in the architectural decoration of these two editions? The purpose of this research is to compare architectural decorations in two versions of painting indexes in Khorasan with more than a century interval. This research was a descriptive-analytical and comparative study and the data was gathered by the library research method. Six of the 22 paintings of the Baysonghori Shahnameh and 12 of the 28 Haft- Awrang architectural paintings were selected by purposeful sampling. The results show that the importance of architectural monuments in the Baysonghori Shahnameh is greater and the full screen is devoted to visualization of the building, but in the Haft Awrang paintings, the building is often part of the image and formed in combination with the natural elements. The inscriptions of the Baysonghori Shahnameh are the major element of the architecture of the building. But in the Haft Awrang they have a simple structure and are mostly decorative. The variety of colorful geometrical and plant motifs is more visible in the Haft Awrang. In the Haft Awrang wall paintings have a more prominent place, but in the Baysonghori Shahnameh the wall paintings are much dimmer.