كليدواژه :
صفحه‌آرايي قاجار , ابوالوفا بوزجاني , هندسه ترسيمي , قباله ازدواج
چكيده فارسي :
قباله‌هاي ازدواج، جزء اسناد خطي هستند كه از زمان قاجار به دو صورت طوماري و دفترچه‌اي، موجود بوده؛ اسنادي كه جدا از ارزش تاريخي و هنري، حاوي اطلاعات گران‌بهايي در زمينه سليقه تصويري دوران قاجار و اصول حاكم بر نگارش و آرايش نوشته‌ها و زيبايي نسخ خطي در اين دوران هستند. انواع اسناد طوماري و دفترچه‌اي هر كدام، داراي نظامي منحصر به خويش بوده كه مطالعات اين مقاله بر روي قباله‌هاي ازدواج، از نوع طوماري هستند. آرايش اين اسناد، از صفحه‌آرايي قرآن‌ها و كتب دوران قاجار، الهام گرفته است. قواعد موجود در تنظيم قباله‌ها در تمام نمونه‌هاي بررسي‌شده، ثابت نبوده‌اند و جز در مواردي كلي، هر كدام، از آرايشي منحصر به خود برخوردار است. جدول‌كشي و تعيين حدود نوشتار در اكثر موارد، مشابه است، اما تغييراتي در تزئينات سرلوح ديده مي‌شوند كه در هر قباله براي آن طراحي شده است. مربع سرلوح در بيشتر موارد، با نقوشي نظير؛ گل و مرغ و شمسه، تزئين مي‌شود. تلاش نگارندگان در پژوهش حاضر، پاسخ به اين پرسش‌ها است؛ نظام هندسي حاكم بر قباله‌هاي ازدواج در دوره قاجار، چگونه است؟ هندسه ابوالوفا بوزجاني دانشمند قرن چهارم ه.ق.، در آرايش نسخه‌ها چه تأثيراتي داشته است؟ در انتهاي اين پژوهش مشخص شده كه قواعد هندسه بوزجاني در جدول‌كشي و تزئين مربع سرلوح، در قباله‌هاي اين دوران رعايت مي‌شده‌اند. تعيين حدود حواشي به اين ترتيب است؛ اندازه سطوح جداول، مضربي از n1/2 كل بوده، حاشيه سمت راست هميشه بزرگ‌تر از حاشيه سمت چپ است. به احتمال قوي، اين تقسيم‌بندي، جهت تعيين محل امضاي شهود انجام گرفته است. در پژوهش حاضر، سه عقدنامه قاجار، به روش توصيفي- تحليلي مورد بررسي قرار مي‌گيرند. در اين اسناد، نه مسئله بوزجاني شامل؛ ترسيم هشت‌ضلعي در مربع، ترسيم مربع در مربع با يك دوم مساحت، تقسيم خطوط به قطعات مساوي، ترسيم مربع، ترسيم خط موازي، نقش اسپيرال، دو نيم كردن پاره‌خط، رسم زاويه قائمه و گره چهارلنگه، مورد مطالعه قرار مي‌گيرند.
چكيده لاتين :
Marriage certificates are classified as linear documents that have been written in both the scroll and booklet forms since Qajar era. These documents apart from their potential value and rich history contain valuable information regarding Qajar-era visual tastes and the principles governing writing, the arrangement and beauty of manuscripts. Each of the scroll and booklet types of these documents has their own unique system. This study investigates the scroll type of marriage certificates. The arrangement of these documents is inspired by the Qajar Qurchr('39')an as well as the books of this period. The rules of drawing up the certificates in all examined samples are not fixed, except in general cases, each has its own structure. The layout is similar in most cases, but some changes in the ornamentation of the head are visible which are designed for each certificate. The square of the head is usually decorated with motifs such as flowers, chickens and embroidery. The authors attempted to answer these questions: What is the geometric system governing Qajar marriage certificates? What effect did the geometry principles of Abulvafa Buzjani, the fourth century A.H scientist on designing the manuscripts? The results of this study show that the rules of Buzjani geometry were observed in drawing tables and decorating the square of the head in the marriage certificates of that period of time. Determining the boundaries of the margins is in this way: the size of the table surfaces is a multiple of the whole, and the right margin is always larger than the left margin. Most likely, this classification was done to set the place of witnesseschr('39') signature. The present study investigates three marriage certificates belonging to the Qajar era, by the descriptive-analytical method. In these documents, nine principles of Buzjanichr('39')s geometry system which include drawing octagonal in square, drawing square in a square with one half area, dividing lines into equal parts, drawing square, drawing parallel lines, drawing spiral, splitting segments, drawing right angle, and quadrilateral knot are investigated.
