نمودهاي زباني تأكيد و كاركردهاي بلاغي آن در غزل حافظ «با تكيه بر سه گسترة معنايي خدا، انسان و عشق»

اين پژوهش با روشي توصيفي – تحليلي در صدد معرفي روش‌ها و كاركردهاي بياني تأكيد در گفتمان غزليات حافظ است. تأكيد يكي از سازوكارهاي زباني است كه به شيوه‌ها و انواع گوناگون در متن ايجاد مي-شود و داراي كاركردهاي مختلف بلاغي است. تأكيد با برجسته‌كردن بخش از معناي متن، به انتقال بهتر انديشه‌ها و تفكرات خاص گوينده كمك مي‌كند. تأكيد به عنوان يكي از سازوكارهاي زباني، در چهارچوب «نقش ترغيبي» و «نقش عاطفي» زبان مطرح مي‌شود. اين نقش‌ها به ترتيب نقش‌هايي «مخاطب‌محور» و «گوينده‌محور» هستند كه بيش از هر چيز در جستجوي انتقال انديشة مطرح‌شده در متن به مخاطب و بيان احساسات گوينده قرار دارند. هر يك از كاربران زبان با توجه به هدفي كه نسبت به بيان يك موضوع دارند، از روش‌هاي خاصي براي مؤكدكردن كلام خود بهره مي‌گيرند. گستره‌هاي معنايي مورد تأكيد در بافت متني غزليات حافظ به سه گسترة «خداوند، انسان و عشق» محدود مي‌شوند؛ اما برخلاف محدوديت اين گستره‌ها، روش‌ها و نمودهاي زباني تأكيد در اين اشعار متنوع و مختلف است. در بين اين روش‌ها، انواع تكرار، روش‌هاي مختلف حصر و قصر، كاربرد قيود تأكيد، جملات امري و پرسشي، افعال ناقص، ميزان قطعيت بالاي كلام، شبه‌جملات، افعال كنشي، افعال وجهي شناختي، جملات ندايي، جابجايي معنادار اجزاي نحوي جملات و تقديم و تأخير واژگان، نسبت به ساير روش‌ها بسامد بيشتري دارد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه حافظ به دو شيوة مستقيم «خطاب به مخاطب خاص» و غيرمستقيم «بدون در نظر داشتن مخاطبي خاص» براي بيان احساسات شخصيِ و ابلاغ انديشة خود از عنصر تأكيد بهره گرفته است.